Gezond is het nieuwe rijk

Topsporters leveren bijzondere prestaties en zij bezorgen veel mensen plezier. Een teamprestatie of een individuele prestatie van een sporter is soms indrukwekkend om te zien. Zoals veel sportliefhebbers geniet ik van de voetbalslimheid van Benzema. Ik geniet nog altijd van Armstrongs geweldige Touroverwinningen. Het evolutionair ontwikkelde veelzijdige bewegen van de mens manifesteert zich in de moderne cultuur in spel en sport. Het bewegingsleven van de mens bestaat uit het vermogen een beetje te klauteren, klimmen, zwaaien, rennen en werpen. De mens kan van alles een beetje en blinkt nergens in uit. De uitvinding van spel en sport kenmerkt de menselijke cultuur al sinds de oudheid, die we helaas laten domineren door het sportgedrag van topsporters.

Dieet van atleten
Sportgedrag is dus een vorm van menselijk spel. Als topsporters serieus gaan praten over hun lichaam is het oppassen geblazen. De belangstelling voor het ‘dieet van atleten’ is in onze huidige tijd opvallend hoog. Hoe is toch dat beeld ontstaan dat topsporters een bijdrage kunnen leveren aan de volksgezondheid is mij een raadsel. Gezondheidscampagnes van de overheid, die beogen burgers gezond te krijgen, kunnen niet tippen aan de belangstelling voor verhalen over de leefstijl van topatleten. Erben Wennemars spant de kroon met zijn slogan ‘Gezond is het nieuwe rijk’. Zijn obsessieve bewondering van zijn eigen lichaam is minder onschuldig. Alleen gezonde en fitte mensen kunnen goed presteren, stelt Wennemars.

Lichaamsverheerlijking
Het ‘Atleten Dieet' symboliseert een zoektocht naar het perfect gebouwde lichaam. Het suggereert controle over de voeding en over de invloed ervan op je lichaam. Hoe het precies zit is nog onbekend, maar mensen als Wennemars versterken onbedoeld het obsessief bezig zijn met gezond en verantwoord eten. Het doel van de iemand om een ‘gezond’ lichaam te krijgen wordt ook wel orthorexia genoemd. Deze gebruikte term is misleidend en te verwant met een eetstoornis als anorexia. Anorexia is een ernstige ziekte waar wetenschappers en clinici en patiënten al jaren mee stoeien om de oorzaak ervan te vinden. Orthorexia is - zoals het er nu uitziet - een cultuurpathologie, versterkt door de rare lichaamsverheerlijking. Snel mee ophouden is mijn devies. Sport wordt op deze manier misbruikt en de vaak toch al gezonde mensen gaan er mee aan de haal.

Omgeving
Sportgedrag is voor opgroeiende kinderen waardevol om het bewegingsleven te ontwikkelen. Vanuit het menselijk spel samen met onderwijzers, leraren, ouders, wijkcoaches en grootouders of andere steunfiguren krijgen jonge mensen vertrouwen in het bewegen. In de derde helft na het sporten leren ze de beginselen van sociale activiteiten, waarbij gegeten en gedronken wordt. Ze bewegen hierdoor gemakkelijker in het sociale verkeer. Overheden zouden hier meer op moeten sturen. Dit is ‘gezond voor het welzijn’ voor jong en oud waardoor mensen levensjaren kunnen toevoegen. Topsporters gebruiken als rolmodel voor het verbeteren van het perfecte lichaam berust op een cultureel misverstand. Het getuigt van weinig inzicht in het fenomeen sport en spel. Topsport heeft in ieder geval niets met gezondheid en welzijn te maken. Wel leuk om af en toe naar te kijken.

Dr. Wim Hullegie, fysiotherapeut en wetenschapsfilosoof