Nieuwsoverzicht van ma 23 juni 2025 t/m zo 29 juni 2025
Trustbuster……
Amerikaanse bommen op Iran, wat betekent dat voor de economie?
Dat vroeg zo ongeveer iedereen die ik gisteren tegenkwam. Zo’n vraag voelt altijd ongemakkelijk. Oorlog is afschuwelijk, maar komt blijkbaar pas echt binnen als onze economische groei erdoor word geraakt. Of als de benzineprijs stijgt. Hoe cynisch ook, er zit een kern van waarheid in. De vuistregel luidt ‘een oorlog elders voelen wij pas als er een oliestaat bij betrokken is’. Of een gasproducent, weten we sinds Rusland Oekraïne aanviel.
De 14 bunkerbusters van Trump beloven daarom weinig goeds. Iran ligt tegenover de grote Arabische olie-exporterende landen, kan de voor olietransport belangrijke straat Van Hormuz dichtgooien en is zelf ook een redelijk grote olieproducent. Het zou niet voor het eerst zijn dat een westerse recessie begint met oorlog in het Midden-Oosten.
Maar misschien nog belangrijker: de Amerikaanse aanval vergroot de onzekerheid. Die is sinds Trumps ondoordachte handelsoorlogen al historisch groot. Investeringen worden uitgesteld, consumenten zijn voorzichtiger.
Nog minder vertrouwen zou wel eens de grootste schadepost kunnen zijn.
(Mathijs Bouman in het FD)
…………………………………………………………
Trump gokt dat Iraans regime tot inkeer komt.
Hij presenteerde de aanval op Iran als ‘kleinschalig’. Maar heeft Trump krachten losgemaakt die hij niet kan beteugelen?
Trump heeft een enorme gok genomen door zichzelf in een ongewis avontuur te storten en de wereld in een nieuwe onzekere episode. Alsof de wereld met een genocidale oorlog in Gaza, een Russische invasie en een (volgens internationaal recht) onacceptabele aanval van Israël op Iran niet al met een overschot aan onzekerheden kampte.
De Amerikaanse interventie had niet tot doel in Iran regime change te bewerkstelligen. Amerika is niet in oorlog met Iran, onderstreepte J.D. Vance, Amerika is in oorlog met het Iraanse nucleaire programma. Team Trump hoopt dat het met 1 klap het regime tot inkeer kan brengen. Als dat lukt met een relatief bescheiden investering dan zou de aanval de boeken ingaan als een succes. Trump wil Iran naar de onderhandelingstafel brengen, zegt hij. Er zou langs verschillende kanalen ook contact zijn met Iran, aldus Hegseth. De kans is echter ook levensgroot dat Trump krachten heeft losgemaakt die hij niet kan beteugelen. Mocht de aanval inderdaad de opmaat zijn naar een langere actie in het Midden Oosten dan kan dat vergaande gevolgen hebben voor de regie én de politieke positie van Trump. Hij beloofde oorlogen te beëindigen, niet te beginnen. Een deel van de MAGA-achterban staat niet te wachten op Amerikaanse deelname aan een oorlog ver weg.
Iran heeft, geheel in lijn met de verwachtingen, gezegd dat het zal terugslaan. Er zijn een reeks mogelijkheden zoals cyberaanvallen, Amerikaanse troepen in de regio belagen, ambassades aanvallen en aanslagen uitvoeren. Hezbollah en de Houthi’s kunnen dit actief steunen. Ook de straat van Hormuz kan gesloten worden. Een vijfde van ’s werelds olie wordt daarlangs vervoerd. (NRC)
……………………………………………
Vaccinatiegraad neemt wereldwijd af, ziekten als mazelen en polio rukken op.
In voorgaande decennia was de trend altijd positief; sinds de jaren tachtig is de vaccinatiegraad voor ziekten als difterie, polio en kinkhoest verdubbeld.
Het doel van de Wereldgezondheidsorganisatie, een vaccinatiegraad van 90% voor belangrijke vaccins in 2030 raakt verder uit beeld. Dit blijkt uit een nieuwe ‘Global Burden of Disease Study’, in vakblad The Lancet.
Naar schatting 154 miljoen kinderlevens zijn sinds 1974 gered door inentingen. Nu neemt vooral in lage-inkomenslanden het aantal vaccinaties af, onder andere door logistieke problemen tijdens de coronapandemie, maar ook in rijkere landen worden minder kinderen gevaccineerd. Dat is geen geheel nieuwe trend. In 100 van de 204 onderzochte landen waren in 2019 minder kinderen tegen mazelen gevaccineerd dan in 2010.
De gevolgen zijn duidelijk te zien. In Pakistan en Afghanistan is er een toename van het aantal poliogevallen, in Papoe-Nieuw Guinea is er een uitbraak van de ziekte. Maar ook in hogere inkomenslanden zijn de ziekten in opmars. In 2024 kwam mazelen bijna 10 keer zo vaak voor in de EU als een jaar eerder. De VS telden dit jaar al 1000 mazelgevallen, evenveel als in geheel 2024. In Soedan, Noord-Korea en Somalië kreeg minder dan de helft van de kinderen minstens 1 dosis van een vaccin tegen difterie, tetanus en kinkhoest. In 2019 waren er wereldwijd 14,7 miljoen zogenaamde ‘zero dosis-kinderen’, in 2023 al een miljoen meer. (VK)
…………………………………………………
Doorrekenen…
De BBB doet dit keer wel mee. De partij belooft het nieuwe verkiezingsprogramma door te laten rekenen door het Centraal Planbureau. Bij de verkiezingen in 2023 geloofde de partij nog niet in de ‘modellenwerkelijkheid’ van het CPB.
Het besluit laat zien dat de BBB heeft geleerd van de rampzalige formatie na de vorige verkiezingen. Toen zaten 3 van de 4 formerende partijen met lege handen aan de onderhandelingstafel. Ze wisten niet wat hun plannen zouden kosten en wat hun bezuinigingen zouden opleveren.
Alleen de VVD was bij het CPB langs geweest en had die informatie wel. Dat gaf die partij de overhand. Het coalitieakkoord stond dan ook vol met voldragen VVD-beleid, aangevuld met onhaalbare dromen van de BBB, PVV en NSC. Zonder die harde CPB-cijfers stonden die 3 partijen bij de start van de formatie al 3-0 achter. Kennis is macht. En boerenslimheid ook, snapt de BBB nu. De kiezer zou hier ook van moeten leren. Partijen die niet eens de moeite nemen om het Planbureau naar de plannen te laten kijken, zijn blijkbaar niet van plan serieus mee te doen met de formatie.
Verdienen zulke partijen onze stem wel? (Mathijs Bouman in het FD)
………………………………………………
Wedergeboorte van de NAVO, uitgaven weer op niveau Koude Oorlog.
Rutte toonde zich zeer tevreden over de resultaten van de NAVO-top in Den Haag. De uitgaven aan defensie worden verhoogd tot het niveau van de Koude Oorlog en de collectieve verdediging en afschrikking komen weer centraal te staan. Ook Oekraïne is tevreden over de toegezegde steun: Trump lijkt bereid afweergeschut te leveren.
Er werd gesproken over de wedergeboorte voor de alliantie. Ook Trump sprak van ‘een erg succesvolle top’, al is het laatste woord over de slotverklaring nog niet gesproken. De NAVO heeft het historische besluit genomen binnen 10 jaar 5% van hun bbp aan defensie en gerelateerde uitgaven gaan besteden.
Trump, die daarvoor lof kreeg van Rutte sprak dus van een erg succesvolle top. De alliantie die in 1949 werd opgericht gaat de collectieve verdediging en afschrikking weer zodanig inrichten dat ervoor gezorgd wordt, aldus Rutte, ‘dat niemand eraan denkt ons aan te vallen’.
De slotverklaring onderstreept de hardheid van de wederzijdse bijstandsverklaring die is vastgelegd in artikel 5 van het NAVO-verdrag waarin staat dat een gewapende aanval op een bondgenoot zal worden opgevat als een aanval op allen. Op weg naar Den Haag zaaide Trump opnieuw twijfel over de betekenis ervan, waardoor een groot deel van de top bestond uit bezweringsformules van Europese politici – en Trump zelf - dat hij wél zal bijspringen als een bondgenoot wordt aangevallen.
Op Trumps persconferentie sprak hij lovende woorden over Nederland, maar ook over de Europese leiders die hun land veilig willen houden. ‘Dat heeft me geraakt en we zullen ze daarbij helpen.’ Alleen Spanje dat geen 3,5 maar 2,1% wil uitgeven aan defensie kreeg een enorme veeg uit de pan - en het vooruitzicht van bestraffing via handelsmaatregelen.
Rutte trad opnieuw op als grote verdediger van Trump en zijn stijl. ‘Daddy moet soms sterke taal gebruiken om zaken te stoppen zoals de aanvallen van Iran en Israël op elkaar’. Tegen de Nederlandse pers zei hij dat ‘Nederland zichzelf in een oorlog nog geen dag zou kunnen verdedigen’. ‘We hebben die grote Amerikaanse macht nodig’. Ook was hij duidelijk over de oorzaak van de verhoging van de defensie-uitgaven. ‘We doen het omdat de Russische dreiging toeneemt, maar dat we deze ambitieuze afspraken hebben kunnen maken komt niet door Poetin maar door Trump.’ Voor Oekraïne waren er lichtpunten te ontwaren in het goede gesprek dat Trump en Zelensky hadden in de marge van de top waarbij Trump liet doorschemeren dat hij wil kijken of Oekraïne geholpen kan worden met Patriot luchtafweerraketten. (VK)
…………………………………………….
Slijmen door de jaren heen: Europese landen doen alles om VS te paaien.
Rutte’s complimenteuze bericht aan Trump is historisch gezien niets nieuws: voor Europa is het altijd zaak de Amerikanen te vriend te houden. Zoals Tony Blair zijn ambassadeur instrueerde: “Get up the President’s arse and stay there”.
Van Macron kreeg Trump een diner op de Eiffeltoren, Merz bracht hem de geboorteakte van zijn Duitse grootvader. En Starmer kwam naar Washington met een uitnodiging van koning Charles op zak.
Maar Nederland gaf andere pluimstrijkers dinsdag het nakijken met een appje. Daarin overlaadde Rutte Trump met lof voor de vrede die hij in het Midden Oosten had gebracht en de discipline waar de NAVO zo naar snakt. En daarna mocht hij bij de koning en koningin thuis logeren. AI heeft de beelden al gegenereerd.
Hoe spontaan Rutte dat bericht op zijn mobieltje had getikt valt te bezien, al was het alleen al om het bijna foutloze Engels. En of hij de enige auteur was, is ook de vraag. Hoe dan ook is het een knappe tekst met sublieme timing die precies de goede genotsknoppen indrukt, niet te kort, niet te lang, met eenvoudige zinnen en door het subtiel spiegelen van Trumps stijl met hier en daar een WOORD in kapitalen. Hoe kon Trump dat bericht niet op zijn Truth Social zetten?
Toch is er weinig nieuws onder de zon. Lord Ismay, de 1e Secretaris-Generaal, zei al dat de NAVO was opgericht: ‘to keep the Soviet Union out, the Americans in and the Germans down’. De Duitsers zijn inmiddels iets minder timide, het rode gevaar is weer springlevend maar de Amerikanen aan boord houden is een vaste waarde.
In Rutte-Engels zei Rutte: “and let me be clear, I don’t want to slime. But I do want to sincerely thank the USA and Trump for their Leadership and for pushing us to do more.’
Geslijm of niet, ook dat is op zichzelf geen heel nieuwe gedachte. De prijs van invloed is dat we de VS de lastige dingen niet alleen kunnen laten opknappen zei Tony Blair in 2003. Lastig betekent: ‘Dingen waarvan mensen willen dat de VS ze oplost en tegelijkertijd de luxe wensen om de VS daar kritiek op te geven.’
Trump een goed gevoel bezorgen is daarin belangrijk. Diplomaten hebben er een uitdrukking voor: ‘hug them close’. (NRC)
………………………………………………………………
Bij vredesakkoord Congo-Rwanda spelen grondstoffen weer een cruciale rol.
Beide landen tekenen een vredesdeal waarbij de VS zich hebben verzekerd van toegang tot grondstoffen.
Congo is het grondstoffeneldorado van Afrika. Het land met koper, kobalt, tin, zink, goud, diamanten, uranium en olie en nog veel andere mineralen, trekt al meer dan 100 jaar binnen- en buitenlandse investeerders evenals plunderaars. Ook deze week is het land inzet van internationale belangen: vrijdag is in Washington de vredesdeal beklonken tussen Congo en Rwanda, onder toeziend oog van de VS. Naast beloofde vrede draait de overeenkomst vooral om toegang tot die grondstoffen.
In Congo voert de M23 militie gesteund door Rwanda al jaren een offensief tegen het Congolese regeringsleger. De humanitaire tol is immens: miljoenen mensen sloegen op de vlucht en dit jaar alleen al vielen er zeker 7.000 doden.
Congo is de enige staat in de wereld die werd opgericht om te plunderen: eerst onder de Belgische koning Leopold I in de 19e eeuw, later door kleptocratische machthebbers als Mobutu en vervolgens door zijn zoon en kleinzoon Kabila. Ook onder de huidige president Tshisekedi blijft dat patroon hardnekkig bestaan.
Grote buitenlandse bedrijven streken er neer, speculanten die mijnconcessies kochten zonder de bedoeling ze te exploiteren: enkel om ze met forse winst door te verkopen. En in het oosten van het land vechten krijgsheren om toegang tot diezelfde rijkdommen, vaak met steun van legers uit Oeganda, Rwanda en Burundi.
In de 19e eeuw leverde het rubber voor de auto-industrie, tegen het einde van de 2e Wereldoorlog uranium voor de atoombom op Japan, en nu is het cruciaal voor de energietransitie. Het levert 40% van het mondiale tantalium, het is ’s werelds grootste kobaltproducent en staat in de wereldtop voor koper, industriële diamanten, goud en uranium. Buurlanden doen volop mee aan de plundering van Congo. Zimbabwe profiteerde van de kopermijnen in Katanga, Oeganda en Rwanda exporteren samen naar schatting 90% van Congo’s goud terwijl die rijkdom nauwelijks voorkomt in hun eigen bodem, hetzelfde geldt voor coltan.
Het probleem met Congo, met 4 keer de omvang van Frankrijk(!), is dat het moeilijk valt te besturen door corruptie van de zakelijke en politieke elite, door zijn omvang en zijn diversiteit. Toen in 2008 de Chinezen zich aandienden als de grote speler in de mijnbouw en een langdurig contract van 9 miljard dollar sloten raadpleegden ze de Belgische diplomaten om te achterhalen hoeveel smeergeld aan welke Congoleze politici betaald moest worden. Ex premier Malumba: ‘De overheid oefent nauwelijks controle uit over zijn grondgebied, grondstoffen worden illegaal geëxporteerd. Legers van buurlanden bezetten ons grondgebied en er heerst een rechtssysteem waar de burger zijn gelijk kan halen.’ (NRC)
…………………………………………………
Nog veel migranten zitten zonder werk thuis.
Migranten hebben in vergelijking met Nederlanders zonder migratieachtergrond (25-65 jaar) minder vaak een baan. Van die laatste groep werkt 86%. Bij migranten is dat 68%. Zou dat ook 86% zijn dan levert dat volgens de Adviesraad Migratie 312.000 extra werkenden op. Vooral onder vrouwelijke migranten is veel onbenut arbeidspotentieel.
Bijna tweederde van dat onbenutte potentieel bestaat uit vrouwen. Bij Nederlandse vrouwen zonder migratieachtergrond is de arbeidsdeelname 82%. Onder migranten is dat 61%. Bij vrouwelijk migranten boven 55 jaar werkt slechts een minderheid.
Onder migranten rekenen de onderzoekers inwoners die in het buitenland zijn geboren, evenals hun ouders. Migranten uit Turkije, Marokko en Syrië vormen bijna 40% van het onbenutte arbeidspotentieel. Bij Turken en Marokkanen gaat het vooral om 45-plussers.
Onder migranten die naar hier komen voor werk is de arbeidsdeelname logischerwijs het hoogst, ook hoger dan gemiddeld onder Nederlanders zonder migratieachtergrond. Onder migranten die hier komen voor asiel of studie is de arbeidsdeelname het laagst. (FD)
