Nieuwsoverzicht van ma 1 april t/m zo 7 april 2024

Historische nederlaag Erdogan bij lokale verkiezingen Turkije.
+ Oppositiepartij CHP haalt landelijk de meeste stemmen.
+ Onvrede over de economie kost Erdogan populariteit.
+ President zegt economisch beleid toch voort te zetten.
Erdogan heeft een verrassende nederlaag geleden bij de gemeentelijke verkiezingen. Turkse media bestempelen de uitslag als zijn grootste nederlaag in 20 jaar(!) De oppositie stelt dat de democratie nieuw leven is in geblazen. Onder meer de steden Istanboel en Ankara zijn nu in handen van de belangrijkste oppositiepartij. Istanboel is de thuisbasis van bijna een vijfde van 85 miljoen inwoners van Turkije en is het belangrijkste economisch centrum van het land, evenals een zwaartepunt van politieke macht.
Ekrem Imamoglu, inmiddels gezien als de belangrijkste politieke rivaal van Erdogan en zittend burgemeester van Istanboel, is de winnaar van de burgemeestersverkiezing in de stad. Hij kreeg met zijn centrumlinkse Republikeinse Volkspartij (CHP) 51% van de stemmen.
De nederlaag is een klap voor Erdogan, die afgelopen weken juist campagne voerde voor Murat Kurum, kandidaat van de AK-partij. ‘De democratie zal herleven, en het recht en de gerechtigheid zullen zich herstellen’, aldus Imamoglu, die alom wordt gezien als een belangrijke kandidaat voor de presidentsverkiezingen in 2028. (FD)
…………………………………………………...
 
Honderden miljoenen euro’s aan statiegeld niet geïnd.
De afgelopen drie jaar lieten Nederlanders 374 miljoen euro liggen door blikjes en flessen met statiegeld niet in te leveren. Dit geld kwam terecht bij Verpact, de stichting achter het moeizaam functionerende statiegeldsysteem.
Voor het eerst geeft Verpact, voorheen Afvalfonds Verpakkingen, inzage in de enorme statiegeldstromen. De inzamelingsdoelstelling van 90% wordt voor flessen, waar sinds 2021 ook kleine flesjes onder vallen, bij lange na niet gehaald. Veel consumenten laten dus geld liggen, dat op de rekening van Verpact blijft staan. Een argwanende Tweede Kamer eiste vorige maand inzicht in de financiën van de stichting, die handelt namens het verpakkende bedrijfsleven.
De stichting maakte deze week bekend dat er in de afgelopen 3 jaar meer dan een miljard euro in het statiegeldsysteem omging. 374 miljoen euro hiervan hebben consumenten niet geïnd. Daarnaast ontving Verpact 82 miljoen euro van verpakkende bedrijven. Van al dit geld gaat het meeste weer op aan beheer, zoals het onderhoud van de statiegeldmachines en verwerking van de blikjes en flessen. Een deel is gereserveerd voor consumenten die hun flesjes en blikjes later alsnog inleveren. Aan het einde van de rit bleef nog 99 miljoen euro over. De stichting mag geen winst maken en doet dat ook niet benadrukt bestuursvoorzitter Hester Klein Lankhorst. ‘Daar ziet de Belastingdienst ook op toe.’ De overgebleven miljoenen zijn bedoeld voor grootschalige investering in het inzamelsysteem. (VK)
…………………………………………………...

Veerkracht Senegalese oppositie biedt hoop voor jonge Afrikanen.
De presidentsverkiezingen in Senegal zijn voor West-Afrika een welkome trendbreuk. Na militaire coups in onder meer Mali, Burkina Faso en Niger, brachten meer dan 4 miljoen Senegalezen in alle rust een stem uit op de kandidaat van hun keuze. Een tweede ronde was niet eens nodig: de kiescommissie maakte al de volgende dag bekend dat de jonge oppositiekandidaat Bassirou Diomaye Faye ruim 54% van de stemmen had verzameld. Zijn belangrijkste tegenstrever, de regering kandidaat Amadou Ba, had toen zijn verlies al erkend en de winnaar zonder voorbehoud gefeliciteerd.
 Een verkiezing volgens het boekje dus(!) Uiteindelijk. Want de voortekenen waren niet erg gunstig toen de sinds 2012 zittende president Macky Sall vorig jaar aankondigde een ongrondwettelijke derde termijn na te streven. De arrestatie en gevangenneming van oppositieleider Ousmane Sonko leidde tot protesten van vooral jongeren en naar Senegalese maatstaven ongekend politiek geweld.
Van die derde termijn zag Sall uiteindelijk af, maar het democratisch ongemak bleef toen hij begin februari voor het eind van die maand geplande verkiezingen zelfstandig uitstelde. Opnieuw protesten en opnieuw internationaal verzet. Totdat de Constitutionele Raad bepaalde dat de verkiezingen voor het aflopen van het mandaat van Sall, 2 april, plaats moest hebben. Precies op die dag, deze dinsdag, wordt Faye als zijn opvolger beëdigd. Dat het uiteindelijk de nationale constituties zijn geweest die de angel uit een explosieve politieke crisis wisten te halen is een niet te onderschatten winst. Het geeft vertrouwen in de toekomst van een land dat terecht lang doorging voor een baken van rust in dit volatiele deel van het Afrikaanse continent. (NRC)
…………………………………………………………
 
Sigaretten in dertig jaar verviervoudigd in prijs.
De prijs van een pakje sigaretten is per 1 april verhoogd van zo’n €9 naar gemiddeld €11,10. Deze prijsstijging van ruim 23% is het gevolg van accijnsverhogingen op tabak. Over een periode van bijna dertig jaar gemeten zijn sigaretten zelfs verviervoudigd in prijs. De overheid verhoogt accijns op tabak al langere tijd om roken te ontmoedigen. De prijsverhoging is onderdeel van een nationaal plan voor een rookvrije generatie die er moet zijn in 2040. Sinds 1 april mag tabak ook niet meer in de supermarkt worden verkocht. En eerder was een rookverbod in de horeca en op schoolpleinen ingevoerd.
Het aandeel rokers is in 30 jaar flink afgenomen. In 1995 rookte nog één op de drie volwassenen, inmiddels is dat één op vijf. In 2023 heeft ruim een derde van rokers een poging gedaan om te stoppen.
Mannen roken over het algemeen vaker dan vrouwen. Het aandeel rokers is het hoogst onder Nederlanders in de leeftijdscategorie 18 tot en met 29 jaar. Ongeveer een derde van hen rookt niet dagelijks. Onder 65-plussers is het aandeel rokers het laagst. (FD)
…………………………………………………..
 
Meer vinyl verkocht, CD maakt comeback en Taylor Swift is de koningin van de LP.
LP is al een paar jaar terug van weggeweest, maar nu is ook de CD met een comeback bezig.
In Nederland is vorig jaar voor 38,2 miljoen euro aan platen verkocht, de omzet van cd’s was 16,1 miljoen euro. De cd-markt groeide wel sneller dan de omzet van vinyl. De hogere omzet van lp’s komt deels door de hogere prijzen. Een nieuwe LP kost snel ruim 40 euro, een cd vaak minder dan 20. Streaming blijft verreweg het populairst, daar gaven Nederlandse muziekliefhebbers vorig jaar 240 miljoen euro aan uit, 80% van het totaal. Wereldwijd stegen de uitgaven aan fysieke muziekdragers zoals cd’s en lp’s voor het 4e jaar op rij. Taylor Swift is de koningin van de lp. Zij staat op nummers 1,2 en 3 in de lijst met' bestverkopend vinyl' wereldwijd.
Beyoncé-fans klaagden dit weekend wel dat er op de plaat Cowboy Carter vijf tracks misten ten opzichte van de digitale download, op de cd stonden vier nummers minder. Mogelijk kwam dit door een lastminutewijziging. Het persen van een plaat kost meer tijd dan het toevoegen van een nummer aan de digitale playlist. (VK)
………………………………………………….
 
Iran wil dood van officieren wreken.
Bij een aanval op het Iraanse consulaat in Damascus zijn 7 Iraanse kopstukken gedood. Teheran wijst naar Israël.
Iran heeft wraak gezworen tegen Israël na een bombardement op de Iraanse diplomatieke vertegenwoordiging in Damascus, waarbij 2 Iraanse generaals en 5 officieren werden gedood. Hoewel Israël dit niet heeft bevestigd wordt ervan uitgegaan dat het verantwoordelijk was voor de aanval. Israël heeft de laatste jaren tientallen luchtaanvallen uitgevoerd op Iraanse doelen in Syrië. Meestal onthoudt het zich vervolgens van commentaar.
Iran beschouwt de aanval als een ‘schending van internationale conventies’. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Amir-Abdollahian acht Israël verantwoordelijk voor de luchtaanval en roept de internationale gemeenschap met een ‘serieuze reactie’ te komen. Irans opperste leider, ayatollah Khamenei, liet zich evenmin onbetuigd. ‘We zullen ervoor zorgen dat ze deze misdaad en soortgelijke daden berouwen’, verklaarde hij. (NRC)
……………………………………………………….
 
Veel steun voor NAVO, maar niet bij aanval van buiten.
De NAVO bestaat 75 jaar. In Nederland groeide de steun voor het militaire bondgenootschap de afgelopen jaren. Uit ander, internationaal onderzoek, blijkt dat die steun nu rond het gemiddelde van alle lidstaten ligt. Over een bondgenootschap helpen bij een aanval, kern van het NAVO-verdrag, zijn inwoners van lidstaten wat minder enthousiast.
Uit onderzoek van het Noord-Atlantisch bondgenootschap blijkt dat Nederlanders de militaire alliantie steeds meer steunen. In de afgelopen vijf jaren is het aandeel van de bevolking dat de NAVO van belang vindt voor de veiligheid van Nederland, gegroeid van 66% naar 90%. Gemiddeld 82% van de bevolking van de NAVO-lidstaten zegt het bondgenootschap tussen de 32 Noord-Amerikaanse en Europese landen belangrijk te vinden, zo blijkt uit onderzoek van de NAVO zelf. In de nieuwe lidstaten Zweden en Finland ligt die steun iets hoger. Alleen in Montenegro ligt het enthousiasme flink lager.
Het belangrijkst is artikel 5 van het Noord-Atlantisch Verdrag: een aanval op één aangesloten land wordt gezien als een aanval op alle lidstaten. In de meeste landen staat een meerderheid hierachter maar de steun is lager dan die voor de NAVO in het algemeen. (FD)
……………………………………………………..
 
Zelensky breidt leger uit en versterkt linies, wapentekort blijft het grote probleem.
De Oekraiense president zette zijn handtekening onder de mobilisatiewet, waardoor Oekraiense mannen al vanaf hun 25ste in plaats van hun 27ste kunnen worden opgeroepen voor het leger. De wet was een jaar geleden al aangenomen door het parlement, maar Zelensky stelde ondertekening uit, mogelijk wegens de ingrijpende gevolgen voor honderdduizenden jonge Oekraiense mannen. Velen willen het leger niet in.
De krachtsverhoudingen aan het front laten Zelensky echter weinig keus. Het uitblijven van Amerikaanse wapensteun in combinatie met het tekort aan mankracht heeft Oekraine in een netelige situatie gebracht. De impasse in het Amerikaanse Congres over militaire steun nadert het moment waarop ‘terugtrekking in kleine stappen’ aan het front onvermijdelijk is, zo stelde Zelensky.
‘Als je 8.000 artilleriegranaten nodig hebt om de frontlinie te verdedigen, maar je hebt er bijvoorbeeld maar 2.000, dan moet je minder gaan doen’, zei Zelensky. ‘Hoe? Door je terug te trekken natuurlijk. Maak de frontlinie korter.’  Zelensky heeft nu opdracht gegeven tot de aanleg van 2.000 kilometer aan nieuwe verdedigingswerken vóór het begin van de zomer, maar het is de vraag of Oekraine die tijd nog wel heeft.
Het Russische leger maakt zich volgens analisten namelijk op voor een groot offensief om door het front te breken. (VK)
……………………………………………………..
 
CBS: Nederlandse lonen stegen dit jaar flink.
De lonen in Nederlandse cao’s stegen afgelopen kwartaal met 6,8% terwijl de inflatie lager ligt.
Daarmee wordt de opgaande loonontwikkeling, die in 2022 werd ingezet, met weer een kwartaal verlengd – al stegen de lonen wel iets minder hard dan in het laatste kwartaal van 2023. Die piek van 6,9% was de grootste die het CBS heeft gemeten in de afgelopen veertig jaar. Nog steeds is de huidige loonstijging flink hoger dan de inflatie die in 2024 zo’n 2,9% zal zijn volgens het CPB.
Mensen in semi-overheidsbanen zoals de zorg profiteerden het meest. Die lonen stegen met 7,2%. Ambtenarenlonen stegen met 6,9% en bij particuliere bedrijven steeg het loon met 6,6%. Werknemers van woningcorporaties zagen de grootste loonstijging in hun cao’s. Die steeg in de bedrijfstak verhuur en handel van onroerend goed dit kwartaal met 12,4%(!) CNV Vakmensen en De Unie sloten een cao-akkoord waarin 10% loonsverhoging werd opgenomen als inflatiecompensatie voor de jaren ervoor. (NRC)
………………………………………………….
 
Drinkwatertekort is een blamage voor waterland!
Dat zelfs een aansluiting op het drinkwaternet voor bedrijven en nieuwbouwwoningen niet meer vanzelfsprekend is in Nederland is een schande. Eén van de rijkste landen ter wereld, wereldwijd bekend als waterland en met watermanagement als gehoopt exportproduct. En dan toch niet meer in staat blijken om een primaire levensbehoefte op orde te hebben. Een blamage.
Er is hier meer aan de hand dan een toevallig sectoraal wat ongelukkige planning of een enigszins trage lokale inschatting van de werkelijke gevolgen van klimaatverandering.
Drinkwaterbedrijven lijken aan te lopen tegen eenzelfde soort veronachtzaming waar ook andere nutsvoorzieningen mee kampen. Zoals het stroomnet, het rioleringsstelsel en ook essentiële onderdelen van het wegennet, zoals bruggen. Infrastructuur die voor een groot deel door de publieke sector en met publieke middelen is neergezet in de wederopbouwjaren.
De combinatie van achterstallig onderhoud en noodzakelijke aanpassingen aan veranderde omstandigheden (klimaat, gedrag gebruikers) vergt nu een inhaalslag van drinkwaterbedrijven, wegenbouw, stroomsector en rioleringssector. Of de urgentie van deze geluiden wel goed doordringt tot de verantwoorde politici valt helaas te betwijfelen. Collectieve oplossingen van knelpunten in nutsvoorzieningen vergen veel samenwerking en grootschalige planning.
Waarmee dit in de gelaagde bureaucratie van Nederland vanzelf een oplossingsrichting wordt van op zijn snelst een jaar of tien(!) En tien jaar is geen termijn waarmee een politicus met zijn horizon van 4 jaar stemmen kan winnen.
In de tussentijd zal de private sector zelf met houtje-touwtje oplossingen de tekortkomingen van de nutsvoorzieningen moeten opvangen: ondernemers die een aggregaat neerzetten, dat soort werk.
En hoe bewonderenswaardig en creatief die oplossingen voor de korte termijn ook zijn, voor de langere termijn moet een structurele oplossing worden gevonden. (FD)
………………………………………………..
 
Minder tropisch regenwoud verdwenen, maar permanente ontbossing neemt toe.
In 2023 ging ruim 3,7 miljoen hectare aan tropisch regenwoud verloren, minder dan de 4,1 miljoen van een jaar eerder, aldus het WRI. Ter vergelijking: Nederland beslaat exclusief water ongeveer 3,4 miljoen hectare.
Vooral Brazilië zette een flinke stap in de goede richting. Dankzij president Lula werd de verwoesting in het amazone-gebied met 36% teruggedrongen. Brazilië blijft wel het land met het grootste verlies aan tropisch regenwoud in absolute zin.
Op dit moment bestaat een derde van het mondiale landoppervlak uit bos. Als bomen verbranden, komt de koolstof die erin ligt opgeslagen vrij als het broeistofgas koolstofdioxide. (CO2).
Onderzoekers zijn extra bezorgd om het bosverlies in Congo. Op het Amazonewoud na is het in dit land gelegen Congobekken het grootste regenwoud ter wereld. Sinds 2017 nam het verlies aan tropische regenwouden in dit land met ruim 11% toe.
Bomen worden gekapt of verbrand om plaats te maken voor landbouw of woningen. Drie jaar geleden spraken ruim 140 landen af om binnen 10 jaar een eind te maken aan deze permanente ontbossing maar deze doelstelling raakt de laatste jaren alleen maar verder uit zicht. In 2023 nam de permanente ontbossing juist toe!  (VK)
…………………………………………………..
 
Israël belooft onder druk VS meer hulp in Gaza toe te laten.
Israël zegt zijn grenzen meer open te stellen nadat het leger enige buitenlandse hulpverleners had gedood. Vijf officieren kregen straf.
Daartoe zal het meer grensovergangen openstellen waaronder die van Erez in het noorden. Juist in het noorden van Gaza is de honger op veel plaatsen het meest acuut. Bovendien zal Israël zijn zuidelijke haven Ashdod ter beschikking stellen om de aanvoer van hulpgoederen te vergemakkelijken.
VS-minister Blinken verwelkomde Israëls besluit maar voegde eraan toe: ‘Echter, het bewijs ligt in de resultaten en we zullen de komende dagen, de komende weken, zien hoe die zich ontwikkelen.’
Daags tevoren had Biden gebeld met Netanyahu. Voor het eerst dreigde Biden de omvangrijke Amerikaanse hulp aan Israël te beknotten indien Israël zich bij zijn militaire acties niet meer zou inspannen voor noodlijdende burgers en voor de veiligheid van hulpverleners.
Tot woede van Biden doodde het Israëlische leger 7 hulpverleners die met een hulpkonvooi op pad waren in de Gazastrook. De drie auto’s in het konvooi werden elk afzonderlijk door drones getroffen. ‘Dit gebeurt als je oorlog voert’, luidde het laconieke commentaar van Netanyahu.
Vrijdag werd bekend dat na een snel door Israël beloofd onderzoek naar het incident 2 Israëlische officieren zijn ontslagen. Ze zouden zich niet aan de gedragscodes van het leger hebben gehouden. Drie andere officieren kregen een reprimande. De officieren zouden er ten onrechte van zijn uitgegaan dat het konvooi een Hamas-strijder vervoerde en zagen over het hoofd dat op de voertuigen duidelijk stond aangegeven dat ze van World Central Kitchen waren. (NRC)