Nieuwsoverzicht van ma 8 april t/m zo 14 april 2024

Exit NEXIT.
GroenLinks wil toch nieuwe kolencentrales bouwen. De VVD pleit voor hogere belastingen, de SP juist voor minder lasten voor de rijken. Het CDA stelt voor alle drugs te legaliseren. En de SGP is voortaan voor abortus. Het zouden revolutionaire koerswijzigingen zijn, waar lang discussies en diepgravende analyses aan voorafgingen. En vooral: de partijleiders zouden door journalistiek en maatschappij intensief bevraagd worden over hun ommezwaai.  Zaten ze er dan eerder naast? Wat veranderde hun inzicht? Hoe betrouwbaar zijn de andere standpunten nu nog?
Maar toen de PVV vorige week afscheid name van het ‘Nexit-standpunt’, bleef het stil. Wilders heeft nergens uitgelegd waarom Nederland opeens niet meer uit de EU hoeft. Is lidmaatschap toch in ons belang? Hoeveel mag dat Nederland dan kosten? Waarom hoeft de gulden niet terug? Klopte zijn onnozele anti-euro-rapport uit 2012 niet?
Was de Brexit een grote vergissing? Wilders belooft nu de EU ‘van binnenuit te veranderen’, maar dat is het versleten argument van iedere opportunistische meeloper.
Dit is een historische draai waarover hij uitleg aan zijn kiezers verschuldigd is. (FD)
……………………………………………………….
 
Pro-Russische wind in Slowakije gaat harder waaien met Pellegrini als president.
Slowakije heeft niet alleen een pro-Russische premier, maar sinds zondag ook een pro-Russische president: Peter Pellegrini. Pellegrini (48) won de tweede ronde van de presidentverkiezingen van oud-minister van Buitenlandse Zaken Ivan Korcok.
Hij vierde zondag zijn overwinning met premier Fico aan zijn zijde. Beide zijn uitgesproken tegenstanders van steun van de EU en de NAVO aan Oekraine en van voortzetting van de strijd tegen de Russische bezetting ‘tegen elke prijs’. Zij willen dat er vredesbesprekingen worden gehouden worden tussen Oekraine en Rusland. Pellegrini had Korcok ervan beschuldigd dat hij een oorlogshitser was die Slowaakse soldaten naar de oorlog in Oekraine zou sturen, maar dat ligt buiten de bevoegdheid van de president. Fico neemt in de EU en de NAVO eenzelfde dissidente houding aan als de Hongaarse premier Orbán. Daarin wordt hij nu volledig gesteund door de nieuwe president Pellegrini.
De vorige president Zuzana Caputova was een prowesterse liberaal en juist een groot voorstander van steun aan Oekraine. Zij remde Fico nog af waar ze maar kon. Ze stelde zich echter niet herkiesbaar nadat ze doodsbedreigingen had ontvangen. (VK)
…………………………………………………
 
Israël trekt deel troepen terug uit zuidelijk Gaza.
Het is niet duidelijk wat de stap betekent voor het eerder door Netanyahu aangekondigde offensief bij Rafah.
Ook elders in het gebied zijn niet veel Israëlische militaire eenheden meer over. Niettemin verklaarde legerleider Herzel Halevi naderhand: ‘De oorlog in Gaza gaat door en we houden bij lange na niet op.’ Netanyahu herhaalde dat Israël vastbesloten blijft om Hamas te vernietigen.
Niet duidelijk is of het offensief bij Rafah, het laatste grote bolwerk van Hamas van de baan is. De internationale gemeenschap oefent al wekenlang zware druk uit op de Israëlische regering om van het offensief af te zien, omdat daar ook veel burgerslachtoffers zouden kunnen vallen. Bij Rafah zitten ongeveer 1,3 miljoen ontheemden. Ondanks de Israëlische aankondiging aarzelen gevluchte inwoners om terug te keren naar hun zwaargehavende stad. ‘De militairen kunnen wel zeggen dat ze vandaag vertrokken zijn’, aldus een van hen, ‘maar ze kunnen morgen weer terug zijn.’
Ook John Kirby, de woordvoerder van het Witte Huis voor veiligheidszaken zei niet te weten wat de Israëlische bekendmaking precies betekent. Volgens hem kan dit erop duiden dat de Israëlische troepen slechts tijd krijgen ‘om te rusten en te herstellen’, alvorens opnieuw te worden ingezet. (NRC)
……………………………………………………
 
Vermogen Russische oligarchen blijft groeien(!)
Ondanks economische sancties tegen Rusland, is het aantal miljardairs in dat land gegroeid tot een recordaantal van 120. Dat blijkt uit de nieuwste rijkenlijst van zakenblad Forbes. Westerse landen plaatsen na de Russische invasie van Oekraine veel oligarchen op sanctielijsten. Desondanks nam het vermogen van miljardairs vorig jaar toe. Waren de oligarchen in 2021 nog goed voor een recordvermogen van $584 mrd, na de inval in Oekraine moesten zij een flinke veer laten. Sindsdien is dat vermogen weer opgeveerd. Dat komt mede doordat oligarchen ook verdienen aan de oorlog, bijvoorbeeld door grondstoffenleveranties aan de wapenindustrie en het leger.
Van de 120 Russische miljardairs staan er volgens Forbes 55 op een of meerdere westerse sanctielijsten. Opvallend is dat de rijkste drie Russen niet op de EU-sanctielijst staan. Drie van de rijkste 20 Russische miljardairs staan op geen enkele westerse sanctielijst. (FD)
……………………………………………………….
 
Conservatieve oppositiepartij PiS wint verkiezingen in Polen.
PiS behaalde 33,7% van de stemmen tegen 31,9% voor de pro-EU-partij van Donald Tusk. De Polen gingen naar de stembus voor het kiezen van burgemeesters, gemeenteraadsleden en vertegenwoordigers van 16 regionale besturen.
De verkiezingen vormden de eerste electorale test voor de Burgercoalitie van Tusk, die nu 4 maanden aan de macht is met een verbond van centrumlinkse partijen. Tusk stuit bij het regeren op veel weerstand van PiS-bestuurders - de oppositiepartij is nog wel de grootste partij van het land.
Volgens de premier waren de lokale verkiezingen dan ook net zo belangrijk als de parlementsverkiezingen in oktober. Zijn regeerperiode zal na deze uitslag nog uitdagender worden. Want al zullen de pro-Europese coalitiepartijen in het merendeel van de Poolse regio’s samen waarschijnlijk de grootste politieke vertegenwoordiging blijven, de uitslag markeert de wederopstanding van PiS, de partij die gedurende haar 8-jarige regeerperiode de Poolse democratie en rechtstaat uitholde. (VK)
………………………………………….
 
Grote hoeveelheid smeltwater in de Oeral leidt tot damdoorbraak.
Door een dubbele damdoorbraak in de Russische stad Orsk bij de grens met Kazachstan staan 104.000 woningen onder water. Tienduizenden mensen in Rusland en Kazachstan zijn geëvacueerd.
Maandagmiddag was er een nieuwe doorbraak. Water bereikte daardoor het nabije dorp Lezotorgovyj, dat geëvacueerd moest worden. De doorbraken zijn het gevolg van uitzonderlijk hoge waterstanden in de Oeral door grote hoeveelheden smeltwater. De rivier trad daardoor buiten haar oevers en in de dam ontstonden barsten. Het gaat niet om volledige doorbraken, waardoor de grote overstromingen zich relatief langzaam voltrekken. Er zijn geen doden gevallen. Naar verwachting gaat het waterpeil van de Oeral nog verder stijgen. Maandag bereikte het waterpeil een hoogte van 8,72 meter. Het Russische ministerie van Noodsituaties verwacht dat het water volgende week ook Orenburg zal bereiken, een stad met ruim 500.000 inwoners. In meerdere regio’s is de noodtoestand afgekondigd. (NRC)
……………………………………………………
 
Huishoudens staan er financieel weer beter voor.
Nederlandse huishoudens zien hun financiële situatie weer zonniger in. Die kreeg een knauw in 2022, onder meer vanwege de zeer hoge inflatie. In 2023 herstelden veel huishoudens zich, mede door hogere lonen. Een ander deel blijft moeite houden met een financieel gezonde balans tussen inkomsten en uitgaven, aldus het Nibud en Deloitte. Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat ruim twee derde van de huishoudens nu makkelijk kan rondkomen. Tien jaar geleden was dit nog iets meer dan de helft. Het aantal huishoudens dat aangeeft moeilijk rond te komen, daalde sinds 2012 van 45% naar 37%.
Volgens onderzoek van Deloitte lukte het huishoudens vorig jaar om beter met hun inkomen rond te komen dan in 2022. Meer huishoudens hielden geld over. Het aandeel huishoudens dat spaargeld moest aanwenden of geld moest lenen, daalde van 14% naar 12%.
Ook aan de uitgavenkant is verbetering te zien. Het aandeel huishoudens dat de uitgaven onder de inkomsten wist te houden steeg van 55% naar 57%. De groep met hogere uitgaven dan inkomsten bleef gelijk, mede door de gestegen prijzen voor voedingsmiddelen. (FD)
……………………………………………………..
 
Rusland valt in Oekraine gericht elektriciteitscentrales aan. 
Rusland heeft zijn strategie om de Oekraiense energievoorziening lam te leggen gewijzigd. In plaats van grootschalige drone en raketaanvallen voert het nu gerichte aanvallen uit op elektriciteitscentrales in regio’s zonder goede luchtverdediging.
Met de aanvallen, verspreid over heel Oekraine, zou Rusland zo veel schade aan elektriciteits- en waterkrachtcentrales willen aanrichten dat deze niet meer te repareren zijn. Sinds de winter van 2022 probeert Moskou door de energie-infrastructuur aan te vallen steden en belangrijke regio’s in het donker te zetten. In deze energieoorlog is tot eind vorig jaar al voor ruim 11 miljard euro schade toegebracht aan de Oekraiense energiesector, aldus de Wereldbank. Alleen al in de winter van 2022 en 2023 werd meer dan de helft van de infrastructuur beschadigd. Oekraine hoopte afgelopen winter herhaling te voorkomen, maar moest toezien hoe de Russen door de gewijzigde tactiek toch grote schade veroorzaakten.
Zo werden in maart bij twee aanvallen zeven elektriciteitscentrales en twee waterkrachtcentrales buiten Kiev bestookt. De Russen slaan toe in regio’s waar de luchtverdediging minder sterk is. Rond Kiev is het voor Moskou steeds moeilijker om doel te treffen vanwege de Patriot-batterijen. Oekraine heeft niet genoeg Patriot-systemen om de luchtverdediging in het hele land te versterken.
Bij een recente aanval zou Rusland voor zo’n 29 miljoen euro aan raketten hebben ingezet(!) Ze proberen zo grote industriële regio’s en steden af te sluiten van de stroomvoorziening. Naast de goedkope drones worden nu ook zeer kostbare precisieraketten, waaronder de hypersonische Kinzhalraketten, ingezet om de elektriciteitscentrales te vernietigen. De Oekraiense inlichtingendiensten denken dat Moskou over genoeg raketten beschikt om in de komende 2 weken 2 keer op grote schaal toe te slaan. (VK)
……………………………………………………..
 
Hoop op betere tijden in Gaza vervliegt snel.
Hoewel de gevechten enigszins zijn geluwd is de oorlog nog lang niet voorbij. Ook de hulpverlening schiet nog altijd tekort. Voor premier Netanyahu is de huidige impasse echter niet ongunstig en ook Hamas kan er zijn voordeel mee doen.
Het klonk hoopvol. Israël liet verrassend weten dat het de meeste van zijn troepen had teruggetrokken. Slechts één brigade is achtergebleven in het centrum van de Gazastrook. Dit nieuws volgde op een andere veelbelovende toezegging: Israël zou meer grensposten openen zodat er eindelijk meer humanitaire hulp kon vloeien naar de hongerende Gazanen.
Vormde dit dan toch het begin van betere tijden voor de zwaar beproefde inwoners? Die hoop is voorbarig, bleek in de afgelopen dagen. Weliswaar zijn de gevechten, vooral in het zuiden, duidelijk geluwd maar daarmee is de oorlog nog allerminst voorbij. Daar hamerden legerleider Halevi en Netanyahu direct op. De militairen krijgen tijd op adem te komen maar daarna worden ze opnieuw ingezet.
Netanyahu verklaarde zelfs dat er inmiddels een datum is vastgesteld voor het inzetten van een offensief bij Rafah, het laatste grote bolwerk van Hamas. Onduidelijk is of dat een grootscheeps grondoffensief zal zijn of kleinschalige maar gerichte aanvallen, bijvoorbeeld op militaire leiders van Hamas. Biden noemt zo’n aanval het overschrijden van een rode lijn als Israël geen voorzieningen treft voor de evacuatie van ongeveer 1,3 miljoen ontheemden bij Rafah.
Alles bij elkaar opgeteld lijkt de Gazastrook een periode van relatieve rust tegemoet te gaan. Israël houdt daarbij de mogelijkheid open om op termijn nog steeds zijn offensief bij Rafah te beginnen maar dankzij dit uitstel houdt het de VS te vriend en Hamas kan de tijd benutten om zich enigszins te hergroeperen na de keiharde klappen die het de afgelopen maanden heeft opgelopen. (NRC)
………………………………………………………..
 
Kabinet wil wegenbelasting elektrische auto’s laag houden.
Eigenaren van elektrische auto’s kunnen mogelijk nog jaren profiteren van een speciaal tarief in de wegenbelasting. Het kabinet werkt aan een voorstel om tot 2031 een korting te geven op het tarief dat geld voor benzineauto’s.
Voor elektrische auto’s is de wegenbelasting al jaren nul omdat achtereenvolgende kabinetten op die manier de opmars van de emissievrije auto een zetje wilden geven.
Dat gaat veranderen: dit jaar is het laatste jaar met een nultarief, volgend jaar geldt er een korting van 75% op het tarief van benzineauto’s en vanaf 2026 is het volle tarief van kracht.
Onder elektrische rijders is dat een belangrijk onderwerp stelt de Vereniging Elektrische Rijders. Meer dan de helft (54%) overweegt terug te keren naar een brandstofauto zodra het wegenbelastingvoordeel verdwijnt. De onzekerheid over het toekomstige tarief weerhoudt potentiële elektrische rijders ervan om de overstap te maken.
Daarom wil het kabinet een overgangsregeling. Vanaf 2026 geldt in het voorstel een korting van 40%, vanaf 2029 gaat die korting omlaag naar 35%. In 2031 betaalt een e-auto het volle pond.
Dat de wegenbelasting zo’n belangrijk punt is, komt doordat het accupakket van een e-auto gemiddeld veel zwaarder weegt dan vergelijkbare modellen met een brandstofmotor. Een e-Renault Megane weegt 1475 kilo en de benzineversie 1172 kilo. De elektrische auto kost dan €340 per jaar meer. (FD)
………………………………………………………..
 
Formatie verloopt moeizaam.
Partijen moeten opbiechten waar zij water bij de wijn willen doen. De gesprekken verlopen moeizaam, al zijn de onderhandelingen over een extraparlementair kabinet zeker nog niet afgekapt.
Zelfs als de vier partijen eruit komen dan wordt het nieuwe kabinet ‘op z’n best een verstandshuwelijk’, zei Omtzigt. Op de vraag of hij positief gestemd is antwoordde Wilders dat hij dat ‘een ingewikkelde vraag’ vond Volgens Wilders zijn er ‘nog geen grote knopen doorgehakt’.
De vier onderhandelende partijen zijn na bijna vijf maanden nog altijd niet met z’n vieren tot compromissen gekomen. Daarom praten zij nu apart van elkaar met de informateurs. Zij kunnen dan aangeven, zonder het van elkaar te weten, op welke thema’s zij bereid zijn te bewegen en hoever ze bereid zijn te gaan om een kabinet alsnog mogelijk te maken. (VK)
…………………………………………………….
 
Minder huizen te koop, overbieden weer de norm.
Het aantal huizen in verkoop blijft achter, terwijl nieuwbouw de vraag niet kan bijhouden. Daardoor zijn de huizenprijzen met 9,1% gestegen én wordt weer overboden, blijkt uit NVM-cijfers. De Nederlandse woningmarkt loopt verder vast. Als dit zo doorgaat waarschuwt de NVM droogt het woningaanbod in Nederland verder op en stokt de doorstroming op de woningmarkt.
De cijfers over het eerste kwartaal duiden erop dat de druk op de markt toeneemt. Een huis staat gemiddeld een week korter te koop dan vorig jaar. In het voorbije kwartaal werd 55% van het aanbod boven vraagprijs verkocht. Vorig jaar was dat nog 33%. En waar een woningzoekende in het eerste kwartaal van vorig jaar nog uit 3,2 woningen kon kiezen, is dat nu 2,4. Er werden bijna 7.000 nieuwbouwwoningen verkocht – twee keer zoveel als in het eerste kwartaal vorig jaar.
Eind maart stonden er 23.283 woningen te koop bij NVM-Makelaars, ruim een kwart minder dan een jaar geleden. Het opdrogende aanbod is reden tot zorg, stelt de NVM. ‘We zijn hard op weg om het dieptepunt van 15.000 [te koop staande] woningen van eind 2021 te evenaren.’ (NRC)
……………………………………………………….
 
Oneerlijke mest.
Nederland watertrappelde al in de mest, nu dreigen we er echt in te verzuipen. De boeren raken hun ‘derogatie’ kwijt en vallen onder de normale mestregels van de EU. Geen uitzondering meer voor onze koeien en varkens, want Brussel vindt dat onze waterkwaliteit meer nitraatvervuiling niet aan kan.
Brussel, boeren, milieu. Dit onderwerp heeft alles om populistisch rechts, die de EU ‘van binnenuit wil uithollen’ (dixit Wilders) en terugbrengen tot een vrijhandelszone, kwaad te maken. Waar bemoeien de ongekozen EU-technocraten zich mee?
Maar juist met de minimalistische handelsbril op is het verlies van de uitzonderingspositie logisch. Als we hier goedkopere melk en karbonades kunnen produceren doordat elders de mestregels strenger zijn, geeft dat Nederlandse boeren een oneerlijk handelsvoordeel. Er is geen Level Playing Field als het ene veld een gezond ecosysteem moet hebben, terwijl de boer op het andere veld z’n land mag inunderen met stalmest. Ook vrijhandel heeft regels nodig. En lidstaten die zich aan de regels houden. De PVV haalde de Nexit van tafel, dus ligt het mestoverschot nu ook gewoon op Wilders’ bordje. (Mathijs Bouman in het FD)
………………………………………………………………….
 
Wereld in afwachting van Iraanse reactie.
Iran en Israël staan op scherp sinds de aanval op de Iraanse ambassade. De taal van vergelding klinkt. De VS staan – nu wel – pal achter Israël maar proberen ook escalatie te voorkomen.
In spanning kijkt de wereld toe. Wanneer gaan de Iraniërs terugslaan, waar en hoe? Wat zal daarop de Israëlische tegenreactie zijn? Wat gaan de Amerikanen doen? En daarna: verbreedt de strijd in Gaza zich dan toch echt, zoals al 6 maanden wordt gevreesd, tot een regionale oorlog?
Deze vragen zijn nu nog onbeantwoord. De voortekenen doen echter vermoeden dat het zou kunnen meevallen. Teheran heeft volgens Reuters aan Washington laten weten dat de aanval op de ambassade in Syrië zal worden gewroken op een manier die grote escalatie moet voorkomen. Ook de Amerikanen staan inmiddels ‘in volle de-escalatiestand’ zo meldt de Israëlische krant Haaretz. ‘De Amerikanen hebben helemaal geen zin in nog meer oorlog in het Midden-Oosten’.
Biden beloofde Israël wel Amerika’s rotsvaste steun, in het geval van een Iraanse aanval. Dat is andere taal dan wat de Israëliërs recentelijk uit Washington te horen hadden gekregen. Netanyahu’s benadering van de oorlog in Gaza is een ‘fout’ zei Biden dinsdag. ‘Ik ben het niet eens met zijn aanpak.’ Het waren de hardste bewoordingen van Biden jegens Israël in het openbaar. In een telefoongesprek met Netanyahu dreigde Biden de hulp aan Israël te heroverwegen als het niet meer zou doen om de humanitaire nood in Gaza te lenigen. (VK)
…………………………………………………
 
Verdeeldheid over rol NPO.
Opdoeken, bezuinigen of alleen hervormen? De formerende partijen hebben uiteenlopende ideeën over de publieke omroep.
NSC is de enige formerende partij die niet wil snijden in de 900 miljoen euro die de overheid bijdraagt aan het NPO-budget. Wel leven er in de partij ideeën over het stoppen met de derde zender NPO 3 ten faveure van andere vormen van verspreiding. ‘Wij willen ook de boel op de kop’, zei Tweede Kamerlid Van Vroonhoven. ‘Maar onze inzet is om niet te bezuinigen.’
De PVV herhaalde de wens de NPO op te doeken. Martine van der Velde stelde dat mediavoorziening geen taak is van de overheid. ‘Dat er in onze optiek hoofdzakelijk een links geluid klinkt, draagt niet bij aan onze mening over de NPO, maar dat staat los van dat het stelsel achterhaald is. Dat maakt de NPO nutteloos.’ De VVD denkt dat na een efficiencyslag de NPO met veel minder geld toe kan. ‘Samenwerking aan de achterkant, pluriform aan de voorkant’, in de woorden van Claire Martens-America. Op termijn zou dan 400 miljoen minder naar de NPO hoeven. Omroepen zouden zich moeten toeleggen op de kern: journalistiek, sport en cultuur.
BBB vraagt zich af op welke terreinen de NPO moet concurreren met commerciële zenders en streamingdiensten. Deze kleinste fractie wil vooral winst behalen door het stelsel om t bouwen tot een ‘BBC-model, waarbij de omroepverenigingen nog slechts als leveranciers van tv-programma’s zouden dienen. (NRC)

…………………………………………………

Vrees voor escalatie in Midden-Oosten na eerste directe aanval Iran op Israël.
De meeste projectielen die Israël zondagochtend op zich af zag komen werden onschadelijk gemaakt, mede dankzij de geavanceerde luchtafweer.
Het heeft er alle schijn van dat Teheran voor zijn luchtaanval op Israël nauwkeurig heeft bestudeerd hoe Rusland de afgelopen maanden te werk is gegaan in het luchtruim van Oekraine. Om de Israëlische radarsystemen te verzadigen vuurde Iran een mengsel van projectielen in drie golven richting het westen. Eerst een zwerm drones, in Oekraine omschreven als ‘vliegende brommer’, die er tot 9 uur over doen om de ruim duizend kilometer naar Israël te overbruggen. Dan enkele tientallen kruisvluchtwapens die een reistijd hebben van een uur en tenslotte de hypersonische ballistische raketten die een kwartier na lancering inslaan.
Israël werd, behalve vanuit Iran, vanuit nog 3 kanten onder vuur genomen: door Iraanse bondgenoten vanuit Irak, Jemen en Libanon. Zo’n aanval, gericht op Israëlische militaire doelen, vereiste een behoorlijk precieze timing en coördinatie, om al die projectielen met verschillende snelheden op hetzelfde moment te laten aankomen en de luchtverdediging het zo moeilijk mogelijk te maken. Zoals de Australische militair expert Mick Ryan het uitdrukte: Iran kreeg vermoedelijk les van Moskou als dank voor de levering van duizenden Shaheed-drones voor de oorlog in Oekraine.
Een belangrijke vraag die nog beantwoord moet worden, is waar Iran Israël daadwerkelijk wilde treffen. Want het materiele effect van deze enorme luchtaanval was uiteindelijk klein. Van de ruim 300 projectielen zou volgens Israël 99% onderschept zijn. Bij het afweren van de aanval kreeg Israël steun van onder meer Amerikaanse, Britse en Jordaanse gevechtsvliegtuigen, radarsystemen en luchtafweer. Ook Frankrijk steunde de Israëlische luchtafweer. De meeste projectielen werden neergehaald boven Syrië en Jordanië, onder meer door Israëlische F-35’s en Amerikaanse F-15’s. Daarnaast maakte Israël gebruik van het volledige scala aan geavanceerde luchtverdedigingssystemen die het in de loop van decennia heeft ontwikkeld en opgebouwd, vaak in samenwerking met de Amerikaanse defensie-industrie. Niet eerder werd de moderne Israëlische luchtverdediging zo zwaar op de proef gesteld als dit weekeinde. (NRC)