Aanzet tot dialoog ‘van onderop’ over toekomst van Twente

Debatcentrum Pakhuis Oost heeft, in nauwe samenwerking met de Werkgroep Regiometropool Twente, de Twentse Noabers en het nieuwe Twentse mediaplatform TKKR, vijf themabijeenkomsten georganiseerd over de toekomst van de regio. Onder de noemer Panorama Twente 2050 is daarmee een begin gemaakt met de dialoog met de inwoners van Twente over nut en noodzaak van het maken van een duurzame, integrale, actiegerichte schets voor de toekomst. Een rapport met verslagen van de vijf bijeenkomsten, plus conclusies en aanbevelingen, is aangeboden aan burgemeester Roelof Bleker van Enschede, in zijn hoedanigheid als regio-voorzitter. Met als doel dat deze aanzet tot een gezamenlijke dialoog over een duurzame toekomstschets voor Twente ook op politiek/bestuurlijk breed wordt opgepakt in de regio.

De bijeenkomsten over (duurzame) economie, transitie van de landbouw, ruimtelijke inrichting, energietransitie en democratische vernieuwing maakten duidelijk dat een integrale aanpak noodzakelijk is. Maar ook dat het democratisch samenspel tussen de 4 O’s (Overheid, Ondernemers, Onderwijs en Onderdanen) versterkt moet worden om de urgente uitdagingen waar de regio voor staat slagvaardig aan te pakken. Vanwege de enorme urgentie van de uitdagingen moet dat samenspel ‘van onderop’ anders gespeeld worden volgens de initiatiefnemers: Feller, scherper, gedurfder en krachtdadiger. En bovenal SAMEN. Nu is er nog een ongelijk speelveld bij het samenspel tussen de 4 O’s, omdat de Onderdanen - anders dan de 3 andere O’s- geen eigen inkomsten hebben.

Stip aan de horizon

Doel van Panorama Twente 2050 is niet om het debat over de toekomst van Twente te voeren vanuit ‘schuttersputjes’, waarbij de tegenstellingen worden uitvergroot. Veeleer willen de initiatiefnemers in dialoog met de hele Twentse samenleving nagaan hoe de urgente uitdagingen waar de regio voor staat gezamenlijk en snel kunnen worden aangepakt.
Een gezamenlijke, breed gedragen, integrale toekomstschets moet Tukkers dichter bij elkaar brengen en samenhang aanbrengen tussen de diverse deelbelangen. Maar op deze manier wordt ook een lange termijn perspectief geschetst dat fungeert als ankerpunt voor voorspelbaar en effectief beleid. Een stip aan de horizon met een breed draagvlak voor de aanpak van de grote opgaven waar Twente de komende decennia voor staat.

Een toekomstschets overkoepelt verder de huidige bonte lappendeken aan plannen en visies van de verschillende instituties en helpt alle betrokkenen en belanghebbenden om prioriteiten te stellen in de noodzakelijke acties. Noodzakelijk, omdat middelen, menskracht en ruimte schaars zijn/worden. Door de toekomstschets en het bijbehorende actieprogramma gezamenlijk jaarlijks of tweejaarlijks te updaten, kunnen nieuwe ontwikkelingen eenvoudig worden ingepast, maar ook ongewenste ontwikkelingen worden tegengegaan.

Beter, samen, sneller!
Nu al werken de veertien Twentse gemeenten, de Regio, de Provincie Overijssel, het Rijk, Waterschap Vechtstromen en Twente Board, met steun van kennisinstellingen als UT, ROC Twente en Saxion, vanuit hun eigen taak en verantwoordelijkheid aan een betere toekomst voor Twente. Met talloze (omgevings)visies, agenda’s, plannen, (subsidie)regelingen en (actie-)programma’s. En zeker niet zonder resultaat. Maar het kan en moet nog beter, nog meer samen, en nog sneller! De grote uitdaging is dan ook om na te gaan hoe Twente meer resultaten kan bereiken bij de aanpak van de urgente en complexe opgaven.

Klimaat, topprioriteit
De Regionale Energie Strategie Twente 2.0 maakt bijvoorbeeld ondubbelzinnig duidelijk dat het van groot belang voor Twente is om zo snel mogelijk over te schakelen van fossiele naar duurzame, groene energie. Dat geldt voor iedereen, inwoners en ondernemers. Als dat niet gebeurt, gaat de opwarming van de aarde aantoonbaar steeds sneller door. Die toenemende klimaatproblemen bemoeilijken ook steeds meer het aanpakken van andere belangrijke opgaven, zoals het verbeteren van de kwaliteit van de bodem en het water in Twente. Die kwaliteit is nu slecht door te veel stikstof, fosfaat, en bestrijdingsmiddelen en door verdroging. En dat leidt weer tot een dramatische achteruitgang van de biodiversiteit in natuurgebieden, weide - en akkerland en zet de gezondheid van de nu levende en toekomstige bewoners van Twente op het spel. Deze complexe, elkaar versterkende problemen onderstrepen nog eens de noodzaak om zo snel zoveel mogelijk mensen te motiveren en ook actief te helpen om zelf actief bij te dragen aan de energietransitie.

Leefwereld inwoners

De initiatiefnemers van Panorama Twente 2050 zijn er van overtuigd dat dit kan wanneer er veel meer wordt gedacht en gehandeld vanuit de leefwereld van de diverse groepen inwoners, de Onderdanen. De instituties zouden niet ieder voor zich, maar veel meer samen (met elkaar én met de inwoners van Twente) aan de slag moeten gaan. Immers, beleid dat inwoners wil bewegen om financieel bij te dragen en/of gedrag te veranderen is veel effectiever wanneer die inwoners dat beleid mede hebben vormgegeven. Een nieuw vorm te geven, permanent systeem van jaarlijkse raadplegingen van de inwoners, is daarbij onontbeerlijk. De Twentse Inwoners Advies Raad en de Meedenktank, die beiden dit najaar over de RES van start gaan, zouden hierbij als voorbeeld kunnen dienen. En – na grondige evaluatie in meer algemene zin toegepast - kunnen bijdragen aan het herstel van het vertrouwen van de inwoners in hun overheid.

Aanbevelingen
Eén van de doelstellingen van Panorama Twente 2050 is zoveel mogelijk Twentenaren – vooral ook jongeren - te motiveren om actief mee te denken over de aanpak van de grote opgaven waar de regio voor staat. Dit, door hierover met elkaar in gesprek te gaan en zo spoedig mogelijk over te gaan tot actie!

De initiatiefnemers van Panorama Twente 2050 komen op grond hiervan tot de volgende aanbevelingen:

· Start als Gemeenten samen met Provincie en Waterschap een Informatie – en Educatiecampagne over de ernst en urgentie van aanpak van de grote opgaven waar ook Twente voor staat. Leg laagdrempelig uit wat er aan de hand is, te beginnen met de problemen die voortkomen uit verandering van het klimaat. Want die zijn allesbepalend voor de toekomst van de natuur en inwoners van nu en later. Durf de feiten te benoemen. Maar biedt tegelijk handelingsperspectief! Laat iedereen de successen zien en deel de opgedane kennis.

· Betrek de Stichting Betekenis Economie bij de ‘reset’ nu voor de Agenda voor Twente het accent lijkt te worden verlegd van Bruto Twents Product naar Bruto Twents Geluk.
Zoek dat Twents geluk in:
- Duurzame arbeidscontracten en producten.

- Groei die ten goede komt aan de hele Twentse samenleving.

- Het vinden van een nieuw verdienmodel voor de Twentse boeren binnen de kaders voor herstel van natuur en landschap. En vergroot de aantrekkelijkheid voor de consument om streekproducten te kopen.

- Koppel de (economische) Agenda voor Twente goed aan agenda’s voor de aanpak van andere grote opgaven zoals klimaat, energie, water en wonen. Maak er een integrale, duurzame Agenda van die breed draagvlak heeft in de samenleving van Twente.

· Gebruik de in voorbereiding zijnde nieuwe Omgevingsvisie Overijssel om die via een in Twente rondreizend Toekomst Atelier Twente 2050 vanuit het perspectief van de inwoners van Twente te vertalen naar een compacte schets (panorama) van het Twente dat wij met z’n allen in 2050 willen zijn. Waar werken we samen naar toe? Geen dik rapport! Visualiseer en verbeeldt de opgaven en de oplossingen met plaatjes. En maak gebiedsgericht met een uitvoeringsstrategie helder wat een ieder in z’n eigen woonomgeving daaraan feitelijk kan bijdragen. Help inwoners die individueel of als groep (coöperatie) in actie komen!

· Geef van meet af aan (niet alleen bij de verkiezingen) meer zeggenschap aan de Onderdanen (burgers) bij het maken en uitvoeren van beleid over de aanpak van urgente grote opgaven. Doe dat vooral gebiedsgericht.
De vijf themabijeenkomsten hebben de initiatiefnemers gemotiveerd om het met Panorama Twente 2050 opgestarte proces voort te zetten. Vanaf januari 2030 wordt een nieuwe reeks bijeenkomsten georganiseerd. Deels over dezelfde thema’s, maar zeker ook met andere thema’s, die bepalend zijn voor de toekomst van de regio.

Foto: Burgemeester van Enschede en regio-voorzitter Roelof Bleker nam het rapport ‘Panorama Twente 2050’ in ontvangst. Foto Ernst Bergboer/1Twente