Onttovering in het kwadraat

Het klinkt cynisch in een tijd van de oorlog in Oekraïne met zoveel slachtsoffers en vluchtelingen, maar miljardairs als Jeffrey P. Bezos hebben zo hun eigen elitaire zorgen. Bezos is eigenaar van het biotechnologisch bedrijf Altos Labs dat zich richt op het ‘Eeuwig Jong Project’. Bezos wil zijn hersenen digitaal ‘ veredelen’, met het eeuwige leven als resultaat. Eigenlijk stoelt het onsterfelijkheidsideaal van Bezos met zijn digitale machinale denken op de uitvinding van de wiskundige, logicus en filosoof Prof. George Boole uit de 19e eeuw. Hij wil niet sterven. Dat is iets voor gewone mensen zoals u en ik. Wat bezielt die man?

Wiskundige list
Even terug naar de tijd van de opkomst van de telegrafie. Informatie doorgeven zonder gebruik te maken van de fysieke brief. Dat was de uitdaging en de kernvraag in de 19e eeuw. Hoe verstuur je informatie? Boole bedacht een wiskundige list, namelijk het tweetallige getalsysteem met uiteindelijk de symbolische cijfers 0 en 1 als resultaat. Deze binaire codes vormen de basis van het huidige informatietijdperk met digitale zoeksystemen en computertalen. Boole luidde tevens het definitieve afscheid in van het ouderwetse betoverde denken waar alles op een evolutionair-organische manier nog verbonden is. Dit denken markeert het begin van de datagestuurde virtuele werkelijkheid. De huidige onttovering van de aarde kent dus een lange aanloop, met het onsterfelijkheidsideaal van Bezos als voorlopige dieptepunt.

Mechanisch denken
Veel informatici en technici denken machinaal, net als Boole en Bezos. Kleine stukjes van de werkelijkheid wordt afgezonderd, onderzocht en gedigitaliseerd. De kennis is onuitputtelijk, maar het blijft uiteindelijk mensenwerk. Beleidsmakers in de zorg zoals Frido Kraanen gebruiken deze nieuwe kennis ook: 'Werken zonder de schat aan informatie die in onze data zit, is als autorijden met een geblindeerde voorruit en geen dashboard’, stelt hij.
Deze uitspraak is lariekoek. Mensen als Bezos, maar ook zorgbestuurders als Kraanen, erkennen de biologische complexiteit niet. De zorg vergelijken met een auto is iets waar we juist vanaf moeten. De machinemetafoor is beperkt geldig en succesvol, maar creëert onlosmakelijk onrealistische verwachtingen. Dat maakt de zorg juist ingewikkeld en duur. Het streven naar digitale onsterfelijkheid is sowieso een kinderlijk doel.

Kloof onoverbrugbaar
Door de oorlog in Oekraïne varen vele oligarchen met hun superjachten op een van de veilige oceanen. Binnenkort komt het superjacht van Bezos van 270 miljoen hier bij. Morele verontwaardiging hoef je niet te verwachten van deze mensen. De financiële en politieke kloof van deze oligarchen en miljardairs met ons gewone burgers is onoverbrugbaar. In hun verlangen naar onsterfelijkheid bemoeien ze zich niet meer met de gewone man/vrouw. Biologisch realisme ontbreekt en ze bemoeien zich niet met het levend houden van de democratie.

Onttovering in het kwadraat.
Niemand weet precies hoe de machtsverdeling in de 21ste eeuw verder verloopt. Alleen gewone beschaafde mensen kunnen dit onbeschaafde waanidee van een meritocraat als Bezos ontmantelen en de betovering van de aarde omarmen.
En hopelijk de democratie redden.

Dr. Wim Hullegie, fysiotherapeut en wetenschapsfilosoof