De ouverture, de DAG en de Gordiaanse knoop
De ouverture
In juni trekt Mark Rutte hoogstpersoonlijk de stekker uit het kabinet (en uit zijn politieke carrière in Nederland). Op alle fronten ontstaat er beweging. Van de Partij van de Dieren tot het CDA en van Groen Links tot D66. Geen partijleider is zeker van zijn/haar plek, behalve uiteraard Geert Wilders, Caroline van der Plas en Pieter Omtzigt.
In eerste instantie gaat alle aandacht uit naar het Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt en de Boer Burger Beweging (BBB) van Caroline van der Plas. Zij heeft nog maar een paar maanden geleden
voor een ware aardverschuiving gezorgd bij de provinciale verkiezingen. Het CDA en D66 lijken als grote verliezers uit deze regeerperiode te komen en aan de linkerflank van ons politieke bestel kwijnt de SP langzaam weg.
Daar waar normaal dan de klappen vallen als je een nieuw boegbeeld krijgt na een vervelende regeerperiode, lijkt de VVD met Dilan Yeşilgöz aan het roer toch een degelijke koers te varen. Na de zomer is de PVV opmerkelijk rustig en geeft aan regeringsverant- woordelijkheid te willen dragen. Maar met wie? Het deurtje van de VVD staat op een kier daar waar Groen Links/Partij van de Arbeid (GL/PvdA) en NSC het slot nog stevig dicht hebben, maar de sleutel hebben ze nog niet in de sloot geworpen. De BB is duidelijk: “Ik wil met Pieter”.
De aandacht voor de sfinx uit het Oosten is groot. Wanneer komt er een programma en wil hij premier worden? Na veel aandringen komt er een programma en pas in de laatste dagen voor de verkiezingsdag geeft Pieter aan onder voorwaarden premier te willen worden. Opmerkelijk genoeg lijkt deze (on)bewuste tactiek (of is het persoonlijke twijfel?) zetels te kosten.
Even daarvoor starten de oer-Hollandse peilingen en prognoses en komen de tv- optredens op gang. Eerst op de inhoud en na een avondje vrij worstelen in de ring van SBS6 ook op de man/vrouw. Daar laat het politieke circus zich van haar beste én slechtste kant zien. Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas hebben het moeilijk in de ring. Dit is zeker niet Pieter zijn ding en Caroline heeft over de volle breedte te weinig in te brengen. Daar tegenover staat Geert Wilders die in deze politieke arena als een vis in het water is. Het levert in de dagen en de discussies daarna een ware aardverschuiving op. VVD blijft stabiel aan kop, GL/PvdA stijgt, BB levert verder in, NSC daalt aanzienlijk in zetels en de PVV stijgt naar een positie naast de VVD. CDA met als rising star Henri Bontebal en D66 met een politiek volwassen Rob Jetten gaan ten onder in de strijd tussen de ‘grote vier’. ‘Waar eindigt dit?’, vragen mensen zich af.
Het accent van het debat ligt steeds vaker op migratie en huisvesting. Buitenlandbeleid of onderwijs komen nauwelijks aan bod. De drie grote partijen vreten de zetels bij elkaar en bij de kleintjes op. De kans is groot dat op 23 november een partij de grootste is met het kleinste aantal zetels ooit. De kiezer staat voor een dilemma. Kies ik met het hart of strategisch over links/rechts?
De dag van de verkiezingen
De DAG die anders was dan al die andere dagen. Braaf stemt de Nederlander en hier en daar borrelt het een beetje. Tegen 21.00 uur begint letterlijk het aftellen voor de eerste prognose met een hoog realiteitsgehalte. Om 21.00 uur precies komt een wit konijn triomfantelijk uit de hoge hoed.
De PVV slaat alle prognoses aan diggelen en is met afstand de grootste partij: 35 zetels (later die avond bijgesteld naar 37 zetels). 24% van de kiezers heeft op de PVV gestemd. Op de kaart kleurt Nederland lichtblauw. De PVV is geen eenmanspartij in de marge meer waarmee bijna niemand wilde samenwerken, maar heeft de lead en op gepaste afstand (25 en 24 zetels) volgen GL/PvdA en VVD. De NSC volgt met 20 zetels en de BB komt uit op 7 zetels.
In Twente is de opkomst vergelijkbaar met 2021 en ook hier is de PVV een belangrijke factor geworden, maar Pieter Omtzigt steelt de show en wordt de grootste in bijna alle Twentse gemeenten. Alleen in Almelo en Twenterand blijft de PVV voor NSC. De BBB doet goed mee in de kleinere gemeenten met percentages van rond de 16% van de kiezers. Een resultaat als bij de provinciale verkiezingen zit er niet in.
Pieter Omtzigt viert zijn feestje in Enschede, sluit samenwerking met de PVV niet uit en wil bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen. Caroline van der Plas wil aan de formatietafel aanschuiven en ze weet dat ze een relatief gering aantal zetels meebrengt, maar voor iedereen een immens belangrijke factor in de 1e Kamer is. Bij GL/PvdA druipt de mineur van de gezichten. De VVD is stilgevallen. Wat
te doen met Geert Wilders en de PVV? Is Dilan Yeşilgöz nog betrouwbaar als ze met Geert Wilders in zee gaat?
En Geert Wilders staat op en kijkt om zich heen, zet de premiers-toon op en viert zijn feestje. Wilders wil premier van alle Nederlanders zijn: ‘Ongeacht waar je vandaan komt en wat je geloof is’. Orban uit Hongarije feliciteert hem als een van de eersten. De boeren zijn blij en de klimaatactivisten beraden zich op acties. Maar hoe je het ook stelt: het Nederlandse volk heeft overweldigend gesproken en geen partij kan om deze ruk naar rechts heen.
Wie of wat ontwart de Gordiaanse knoop
De volgende ochtend en voor velen na een onrustige nacht likt de een zijn wonden en knijpt de ander zich in de arm vol ongeloof. Kranten koppen met ‘aardverschuiving’, ‘overwinning Wilders een nachtmerrie voor Brussel’, ‘mokerslag’, ‘is Nederland de opmaat voor de ultra-rechtse AfD in Duitsland?’.
Het is tijd voor de volgende stappen: verkennen, informeren en formeren. Op donderdag spreken de nieuwe fracties al over de overhoopgehaalde politieke verhoudingen en de consequenties daarvan voor het nieuwe landbestuur. Met de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders als verreweg de grootste partij ligt er een hoogst ingewikkelde puzzel om een werkbaar meerderheidskabinet te gaan formeren. De daaropvolgende bijeenkomst met de nieuwe fractieleiders, op uitnodiging van scheidend Kamervoorzitter Vera Bergkamp, heeft maar één doel: het aanwijzen van een verkenner om de eerste fase van de kabinetsformatie te begeleiden. Wie dat moet gaan doen is de eerste puzzel. Een ervaren VVD-er ligt voor de hand, maar Johan Remkes bedankt voor de eer.
Dilan Yeşilgöz herhaalt dat de deur voor de PVV op een kier staat en Pieter Omtzigt sluit de deur voor de PVV weer een stukje. Toch ziet het er voorlopig naar uit dat PVV, VVD, NSC en BB tot elkaar veroordeeld zijn. Over links is een formatie bijna onmogelijk en over rechts hebben deze partijen elkaar qua zetelaantal nodig in de tweede- èn in de eerste kamer. Dit gaat een moeilijke formatie worden, waarbij er veel overeenkomsten in de standpunten zijn, maar het onderling vertrouwen beperkt is. Van alle kanten hoor je dat ze ‘over hun schaduw heen moeten stappen’. Dat zal in de praktijk niet voor iedereen even makkelijk zijn.
Vrijdagmorgen laat Yeşilgöz weten dat haar partij in verband met het zetelverlies niet in een kabinet wil stappen. Wel zal de partij een centrumrechts kabinet steunen als een soort gedoogpartner. Wilders reageert teleurgesteld op de VVD-beslissing. Het lijkt een lange formatie te gaan worden.
In juni trekt Mark Rutte hoogstpersoonlijk de stekker uit het kabinet (en uit zijn politieke carrière in Nederland). Op alle fronten ontstaat er beweging. Van de Partij van de Dieren tot het CDA en van Groen Links tot D66. Geen partijleider is zeker van zijn/haar plek, behalve uiteraard Geert Wilders, Caroline van der Plas en Pieter Omtzigt.
In eerste instantie gaat alle aandacht uit naar het Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt en de Boer Burger Beweging (BBB) van Caroline van der Plas. Zij heeft nog maar een paar maanden geleden
voor een ware aardverschuiving gezorgd bij de provinciale verkiezingen. Het CDA en D66 lijken als grote verliezers uit deze regeerperiode te komen en aan de linkerflank van ons politieke bestel kwijnt de SP langzaam weg.
Daar waar normaal dan de klappen vallen als je een nieuw boegbeeld krijgt na een vervelende regeerperiode, lijkt de VVD met Dilan Yeşilgöz aan het roer toch een degelijke koers te varen. Na de zomer is de PVV opmerkelijk rustig en geeft aan regeringsverant- woordelijkheid te willen dragen. Maar met wie? Het deurtje van de VVD staat op een kier daar waar Groen Links/Partij van de Arbeid (GL/PvdA) en NSC het slot nog stevig dicht hebben, maar de sleutel hebben ze nog niet in de sloot geworpen. De BB is duidelijk: “Ik wil met Pieter”.
De aandacht voor de sfinx uit het Oosten is groot. Wanneer komt er een programma en wil hij premier worden? Na veel aandringen komt er een programma en pas in de laatste dagen voor de verkiezingsdag geeft Pieter aan onder voorwaarden premier te willen worden. Opmerkelijk genoeg lijkt deze (on)bewuste tactiek (of is het persoonlijke twijfel?) zetels te kosten.
Even daarvoor starten de oer-Hollandse peilingen en prognoses en komen de tv- optredens op gang. Eerst op de inhoud en na een avondje vrij worstelen in de ring van SBS6 ook op de man/vrouw. Daar laat het politieke circus zich van haar beste én slechtste kant zien. Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas hebben het moeilijk in de ring. Dit is zeker niet Pieter zijn ding en Caroline heeft over de volle breedte te weinig in te brengen. Daar tegenover staat Geert Wilders die in deze politieke arena als een vis in het water is. Het levert in de dagen en de discussies daarna een ware aardverschuiving op. VVD blijft stabiel aan kop, GL/PvdA stijgt, BB levert verder in, NSC daalt aanzienlijk in zetels en de PVV stijgt naar een positie naast de VVD. CDA met als rising star Henri Bontebal en D66 met een politiek volwassen Rob Jetten gaan ten onder in de strijd tussen de ‘grote vier’. ‘Waar eindigt dit?’, vragen mensen zich af.
Het accent van het debat ligt steeds vaker op migratie en huisvesting. Buitenlandbeleid of onderwijs komen nauwelijks aan bod. De drie grote partijen vreten de zetels bij elkaar en bij de kleintjes op. De kans is groot dat op 23 november een partij de grootste is met het kleinste aantal zetels ooit. De kiezer staat voor een dilemma. Kies ik met het hart of strategisch over links/rechts?
De dag van de verkiezingen
De DAG die anders was dan al die andere dagen. Braaf stemt de Nederlander en hier en daar borrelt het een beetje. Tegen 21.00 uur begint letterlijk het aftellen voor de eerste prognose met een hoog realiteitsgehalte. Om 21.00 uur precies komt een wit konijn triomfantelijk uit de hoge hoed.
De PVV slaat alle prognoses aan diggelen en is met afstand de grootste partij: 35 zetels (later die avond bijgesteld naar 37 zetels). 24% van de kiezers heeft op de PVV gestemd. Op de kaart kleurt Nederland lichtblauw. De PVV is geen eenmanspartij in de marge meer waarmee bijna niemand wilde samenwerken, maar heeft de lead en op gepaste afstand (25 en 24 zetels) volgen GL/PvdA en VVD. De NSC volgt met 20 zetels en de BB komt uit op 7 zetels.
In Twente is de opkomst vergelijkbaar met 2021 en ook hier is de PVV een belangrijke factor geworden, maar Pieter Omtzigt steelt de show en wordt de grootste in bijna alle Twentse gemeenten. Alleen in Almelo en Twenterand blijft de PVV voor NSC. De BBB doet goed mee in de kleinere gemeenten met percentages van rond de 16% van de kiezers. Een resultaat als bij de provinciale verkiezingen zit er niet in.
Pieter Omtzigt viert zijn feestje in Enschede, sluit samenwerking met de PVV niet uit en wil bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen. Caroline van der Plas wil aan de formatietafel aanschuiven en ze weet dat ze een relatief gering aantal zetels meebrengt, maar voor iedereen een immens belangrijke factor in de 1e Kamer is. Bij GL/PvdA druipt de mineur van de gezichten. De VVD is stilgevallen. Wat
te doen met Geert Wilders en de PVV? Is Dilan Yeşilgöz nog betrouwbaar als ze met Geert Wilders in zee gaat?
En Geert Wilders staat op en kijkt om zich heen, zet de premiers-toon op en viert zijn feestje. Wilders wil premier van alle Nederlanders zijn: ‘Ongeacht waar je vandaan komt en wat je geloof is’. Orban uit Hongarije feliciteert hem als een van de eersten. De boeren zijn blij en de klimaatactivisten beraden zich op acties. Maar hoe je het ook stelt: het Nederlandse volk heeft overweldigend gesproken en geen partij kan om deze ruk naar rechts heen.
Wie of wat ontwart de Gordiaanse knoop
De volgende ochtend en voor velen na een onrustige nacht likt de een zijn wonden en knijpt de ander zich in de arm vol ongeloof. Kranten koppen met ‘aardverschuiving’, ‘overwinning Wilders een nachtmerrie voor Brussel’, ‘mokerslag’, ‘is Nederland de opmaat voor de ultra-rechtse AfD in Duitsland?’.
Het is tijd voor de volgende stappen: verkennen, informeren en formeren. Op donderdag spreken de nieuwe fracties al over de overhoopgehaalde politieke verhoudingen en de consequenties daarvan voor het nieuwe landbestuur. Met de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders als verreweg de grootste partij ligt er een hoogst ingewikkelde puzzel om een werkbaar meerderheidskabinet te gaan formeren. De daaropvolgende bijeenkomst met de nieuwe fractieleiders, op uitnodiging van scheidend Kamervoorzitter Vera Bergkamp, heeft maar één doel: het aanwijzen van een verkenner om de eerste fase van de kabinetsformatie te begeleiden. Wie dat moet gaan doen is de eerste puzzel. Een ervaren VVD-er ligt voor de hand, maar Johan Remkes bedankt voor de eer.
Dilan Yeşilgöz herhaalt dat de deur voor de PVV op een kier staat en Pieter Omtzigt sluit de deur voor de PVV weer een stukje. Toch ziet het er voorlopig naar uit dat PVV, VVD, NSC en BB tot elkaar veroordeeld zijn. Over links is een formatie bijna onmogelijk en over rechts hebben deze partijen elkaar qua zetelaantal nodig in de tweede- èn in de eerste kamer. Dit gaat een moeilijke formatie worden, waarbij er veel overeenkomsten in de standpunten zijn, maar het onderling vertrouwen beperkt is. Van alle kanten hoor je dat ze ‘over hun schaduw heen moeten stappen’. Dat zal in de praktijk niet voor iedereen even makkelijk zijn.
Vrijdagmorgen laat Yeşilgöz weten dat haar partij in verband met het zetelverlies niet in een kabinet wil stappen. Wel zal de partij een centrumrechts kabinet steunen als een soort gedoogpartner. Wilders reageert teleurgesteld op de VVD-beslissing. Het lijkt een lange formatie te gaan worden.
