Inzetten op groei, of op geluk?

Debatcentrum Pakhuis Oost heeft, in nauwe samenwerking met de Werkgroep Regiometropool Twente, de Twentse Noabers en mediaplatform TKKR, vijf themabijeenkomsten georganiseerd over de toekomst van de regio. Onder de noemer Panorama Twente 2050 is daarmee een begin gemaakt met de dialoog met de inwoners van Twente over nut en noodzaak van het maken van een duurzame, integrale, actiegerichte schets voor de toekomst. Een stip aan de horizon met een breed draagvlak voor de aanpak van de grote opgaven waar Twente de komende decennia voor staat. Onderstaand een verslag van de Panorama-bijeenkomst met als thema Naar een duurzame economie op donderdag 31 maart, in het Balengebouw in Enschede.

Naar een duurzame economie

Vergroting van het Bruto Twents Geluk (BTG), dat is volgens directeur Victor Jan Leurs ‘het hogere doel’ waar Twente Board naar streeft. Een duidelijke ‘herijking van de strategie’ van het samenwerkingsverband van ondernemers, onderwijsinstellingen en overheden. Versterking van de economie blijft onveranderd de core business van Twente Board, maar wel in die zin, dat groei niet langer een doel op zich is. Versterking van de economie in Twente moet uiteindelijk leiden tot een groene topregio waar het goed, wonen, werken en leven is. Tot vergroting van het Bruto Twents Geluk, kortom.

Er zijn volgens Victor Jan Leurs al ‘hele grote stappen’ gezet sinds de krachten in Twente zijn gebundeld in Twente Board. Zo hebben alle 14 gemeenten (met vier zetels vertegenwoordigd) hun economische beleid ‘in handen van Twente Board gegeven’. Alle Twentse ondernemersclubs (net als de onderwijsinstellingen met drie zetels vertegenwoordigd) hebben hetzelfde gedaan. Daarnaast is Twente Branding opgegaan in Twente Board, waardoor de positionering van Twente als sterk merk gecoördineerder en effectiever kan worden aangepakt. Leurs: ‘Nu werken we met z’n allen aan Twente, om dingen beter te doen.’
Dat werpt z’n vruchten af. Zo is de economie in Twente voor het eerst harder gegroeid dan het landelijk gemiddelde. En scoort de regio ook beter dan het landelijk gemiddelde als het gaat om de werkloosheidscijfers. Die goede cijfers zijn het resultaat van onder meer investeringen in het kader van de Agenda van Twente, waaraan elke inwoner van de veertien Twentse gemeenten € 7,50 bijdraagt.

Aanjager

Twente Board signaleert, daagt uit, faciliteert en verbindt, maar fungeert ook als aanjager om de Twents economie. Dit alles zonder op de stoel van de ondernemer te gaan zitten. Directeur Victor Jan Leurs is daar heel duidelijk over: ‘Wij als Twente Board bepalen niet de economie, dat doen de ondernemers. Wij gaan daar niet over.’
Wat Twente Board wel doet, is de lijnen uitzetten, waarlangs de economie in Twente zich verder kan ontwikkelen. Daartoe zijn drie hoofdlijnen geformuleerd: innovatie, technologie en ondernemerschap, het ontdekken, aantrekken en behouden van talent als voorwaarde voor succes en verbinding zoeken met de buitenwereld voor de positionering en profilering van Twente als sterk merk. Het ontdekken, aantrekken en behouden van talent voor de regio ziet Victor Jan Leurs als de grootste uitdaging voor Twente Board.

Vijf actielijnen

Op basis van de drie hoofdlijnen kunnen, met ondersteuning van Twente Board, concrete projecten worden ontwikkeld langs vijf actielijnen: Techniek als motor, Arbeidsmarkt & talent, Bereikbaarheid & vestigingsklimaat, Circulaire economie & duurzaamheid en Grensoverschrijdende samenwerking.
Als voorbeeld van laatstgenoemde punt noemt Victor Jan Leurs de plannen voor batterijfabriek in Münster. ‘Wij hebben gezegd: dan moeten wij niet ook nog zo’n fabriek in Twente gaan bouwen. Je kunt dan beter een alliantie aan gaan, want wij zijn in Twente heel goed in het ontwikkelen van batterijen.’

Radicaler toekomstbeeld

Terwijl Victor Jan Leurs de toekomst van de economie in Twente ‘aanvliegt’ vanuit de bestaande kaders, schetst Kay Morel, mede-oprichter van de Stichting Betekenis Economie Twente, een veel radicaler toekomstbeeld. Zijn stelling: De huidige economie is onhoudbaar en biedt onvoldoende perspectief voor verbetering. Morel, van 2009 tot 2016 lector Identiteitsmarketing aan Saxion Hogeschool, gebruikt onder meer het boek ‘Netto positief’ van Paul Polman en Andrew Winston als leidraad voor zijn visie op een nieuwe economie. Citaat uit dat boek: ‘Ons huidige economische systeem heeft twee fundamentele zwakheden: het is gebaseerd op oneindige groei op een eindige planeet, en het komt slechts een klein aantal mensen ten goede, niet iedereen.’
Volgens Kay Morel is een ‘reset’ nodig om te komen tot een ‘betere’ economie. ‘Het is niet de vraag of we dat gaan doen, maar hoe we dat gaan doen. Er is veel mogelijk, maar we moeten er wel aan beginnen.’ Uit de nieuwe Agenda van Twente moet blijken, zo vindt Morel, hoe fundamenteel de ‘reset’ wordt aangepakt.

Betekenis Economie
De Stichting Betekenis Economie Twente heeft 10 principes geformuleerd voor ‘betekenisvol’ ondernemen. Drie punten daar uit:
• Onze producten en diensten maken de wereld beter. Dat is belangrijker dan geld verdienen.

• Wij verzetten ons tegen kortetermijndenken en de wegwerpmaatschappij door te investeren in duurzame producten en diensten, duurzaam inzetbare mensen en langlopende klantrelaties.

• Wij willen alleen groeien als we daardoor meer kunnen bijdragen aan het verbeteren van de samenleving.

Duurzaamheid staat weliswaar hoog in het vaandel bij Twente Board, maar toch noemt Victor Jan Leurs de rol van de Board, bijvoorbeeld bij het terugdringen van de CO2-uitstoot ‘beperkt’. Dit, indachtig zijn eerdere uitspraak dat ondernemers de economie bepalen. Daar is Kay Morel het fundamenteel mee oneens. ‘De economie is niet van de ondernemers; die is van ons allemaal! Daarom moeten we ook over het hele verhaal met elkaar in gesprek. Dus ook over duurzaamheid en andere vormen van eigenaarschap van ondernemingen.’ Morel vindt ook dat er in de nieuwe Agenda van Twente expliciet een uitspraak over duurzaamheid moet worden gedaan.

De burger

De stelling van Kay Morel, dat de economie van ons allemaal is, roept de vraag op, hoe de burger er bij te betrekken. Dat is nog niet zo eenvoudig, al was het maar omdat er volgens moderator Willem Kruidhof twee soorten mensen zijn. ‘Je hebt de burger, die het goede wil. Maar die burger is ook een consument en die wil meestal het goedkoopste.’
Victor Jan Leurs is niettemin optimistisch over het betrekken van de inwoners bij het vormgeven van een breed gedragen toekomstvisie voor Twente. ‘Ik ben er van overtuigd dat de centrale thema’s omarmd zullen worden. Choose your battles. Daar zal de Generation Z dan ook zeker op aanslaan.’
Vanuit het publiek wordt Leurs opgeroepen om de Stichting Betekenis Economie van Kay Morel te betrekken bij het uitzetten van de grote lijnen op het gebied van de economie door Twente Board. Maar ook duurzaamheid nadrukkelijker op de agenda te zetten.

Revolutie nodig

Dat is ook de conclusie die ‘dagsluiter’ Ringo Ossewaarde (universitair hoofddocent sociologie aan de UT) in zijn samenvatting van de beide inleiders trekt. Hij betitelt de verhalen van beide inleiders – elk vanuit hun eigen invalshoek – als een eye-opener, maar ook interessant en overtuigend: realisme (Leurs) versus idealisme (Morel). In Victor Jan Leurs herkent Ossewaarde de ondernemer, die uitgaat van de bestaande situatie en op basis daarvan vast houdt aan het ‘groeiverhaal’. Kay Morel zet daar volgens hem als ‘dromer’ een ‘idealistisch’ verhaal tegenover met radicale ideeën over grenzen aan de groei. Ossewaarde: ‘Dat droombeeld van Kay Morel, voorbij het kapitalisme, zou wel eens noodzakelijk kunnen zijn. Als we af willen van de groei, dan is een revolutie nodig.’
Ossewaarde, die zegt te weinig te hebben gehoord over de implicaties van The Green Deal, legt ook de vraag op tafel welke de ‘prijs’ zal zijn van het groeiverhaal van Twente Board. ‘Door The Green Deal komen miljarden vrij en is daarmee enerzijds een groeistrategie, als het gaat groene innovaties en investeringen. Maar tegelijkertijd betekent het ook reductie van CO2.’

Minder?

Zelf gaat Ossewaarde nog een stap verder dan Morel, waar het gaat om diens verhaal over grenzen aan de groei. ‘We hebben ’t te weinig gehad over de vraag of we met z’n allen genoegen moeten nemen met minder. Zijn we bereid en in staat om niet langer mobiel te zijn, de verwarming op 12 te zetten?’ Dit soort vragen brengt Ossewaarde tot de (filosofische) kernvragen: ‘Welke leefstijl hebben we in Twente? Waar willen we afscheid van nemen? En is de Twentse identiteit duurzaam?’
Hoe tegenstrijdig de verhalen van Leurs en Morel op het eerste oog ook lijken, Ossewaarde ziet wel degelijk mogelijkheden om tot één, breed gedragen, verhaal over de toekomst van Twente te komen. ‘De vraag is: wie jaagt het aan. En uit naam van wie?’