Nieuwsoverzicht van ma 24 november 2025 t/m zo 30 november 2025

Ruimte voor AI….
We verliezen de AI race van China, ons energienetwerk is te zwak, er zijn meer datacenters en minder regels nodig. Zomaar wat koppen uit de media van de afgelopen tijd. De Amerikaanse media welteverstaan. Het land is in de ban van de existentiële race om AI, waarbij er blijkbaar maar één winnaar kan zijn en maakt zich zorgen. 
Tussen deze strijdende grootmachten moet nu ook Nederland zijn plek zien te veroveren, maak ik uit op het net gelanceerde Nationaal AI Deltaplan. Wij moeten eigen AI-projecten en -infrastructuur hebben om onafhankelijk te zijn en ‘weer voorop lopen’. Dat klinkt prachtig natuurlijk en niks mis met aandacht voor een goed innovatieklimaat. Al moeten we de rol van ons piepkleine landje ook niet overschatten – maar misschien ben ik te fatalistisch.
Nog een ander praktisch punt. Vooroplopen in AI-infrastructuur vraagt ook om forse investeringen in datacenters. Die leggen beslag op ruimte en energie, precies waar we in Nederland gebrek aan hebben. Zelfs in het immense Amerika groeit het verzet tegen datacenters en zijn die center politics een heet hangijzer aan het worden. Dat belooft nog wat voor ons want de AI-droom is niet gratis. (Anna Dijkman in het FD)
……………………………………………..

Max Verstappen terug in titelstrijd na diskwalificatie MCLarens.
Na de Grand Prix van Las Vegas leken Max Verstappens kansen op de wereldtitel nagenoeg verkeken. Maar nu zijn Lando Norris en Oscar Piastri gediskwalificeerd vanwege overmatige slijtage van de onderkant van hun McLaren-auto’s.
Alle punten die ze verdienden met hun respectievelijke tweede en vierde plekken raken ze kwijt. Verstappen heeft daardoor met 2 races te gaan weer een reële kans om kampioen te worden.
Reden voor de diskwalificatie is bovenmatige slijtage van de zogeheten ‘plank’ onder de auto. Dat rechthoekige onderdeel, dat anders dan de naam doet vermoeden niet van hout is gemaakt maar van een composietmengsel van plastic en glasvezel zit onder de auto’s zodat de FIA erop kan toezien dat die niet te laag boven de grond hangen. De plank is 10 millimeter dik en mag aan het einde van de race hoogstens 1 millimeter zijn afgesleten.
Bij de MCLarens was de slijtage meer dan die ene millimeter. In de plank zitten meerdere ronde gaten die de officials kunnen gebruiken om de dikte te meten. Bij Piastri’s auto was de plank op 3 meetpunten respectievelijk 0,04, 0,26 en 0,1 millimeter te veel afgesleten. Bij Norris’ auto ging het om 2 meetpunten, die 0,07 en 0,12 millimeter slijtage te veel vertoonden.
Rijhoogte is in de Formule 1 altijd belangrijk. Hoe lager de auto boven het circuit hangt hoe nauwer de opening waardoor de lucht wordt geperst en hoe lager de luchtdruk onder de bodemplaat. Als de bodem te laag hangt stuitert en schraapt die over hobbels in de baan en slijt meer af. Te hoog is ook niet goed, enkele millimeters te hoog beïnvloedt ernstig de bestuurbaarheid. In China werd Hamilton om dezelfde reden uit de uitslag geschrapt en in Bahrein overkwam het Hülkenberg. (NRC)
…………………………………………………….

Rechtssysteem VS legt vervolging Comey en James voorlopig stil.
Twee strafzaken tegen politieke vijanden van Trump zijn maandag door de rechter voortijdig beëindigd. Aanklager Lindsay Haligan zou door Trump op ‘onwettige wijze’ zijn benoemd. De vervolging van oud-FBI directeur James Comey en aanklager Letitia James komen daarmee voorlopig stil te liggen. De beslissing is een tegenslag voor Trump en diens pogingen om zijn critici via het rechtssysteem te beschadigen. Deze zaken waren daarvan het meest omstreden voorbeeld.
Eind september had Trump zijn justitieminister Pam Bondi via sociale media opgedragen tot vervolging in een post die, zo onthulden media, eigenlijk als privébericht was bedoeld. Binnen justitie ontstond toen al verzet. Trump verving aanklager Erik Siebert, die geen heil zag in de strafzaken, door de onervaren loyalist Halligan. Die benoeming verliep niet volgens het boekje, aldus de rechter. Alle zaken die voortkomen vanuit Halligans abusievelijke benoeming, schrijft rechter Cameron McGowan Currie behelzen een onwettige uitvoer van macht en moeten worden verworpen. Het besluit onderstreept de moeite die Trump ondervindt om het ‘rechtssysteem’  naar zijn hand te zetten. Zeker 3 keer eerder verklaarden rechters dergelijke benoemingen van loyalisten onwettig.
De rechter baseert zich op uitsluitend procedurele overwegingen. Inhoudelijk gaat de rechter niet op de aanklachten in. Voormalig FBI-directeur Comey werd vervolgd wegens meineed tegenover het Congres en 2020, James voor een geval van hypotheekfraude. Volgens critici zijn beide zaken juridisch wankel. Vrijwel zeker zal de regering in beroep gaan tegen de beslissing. Ook staat het justitie vrij om tegen James en Comey nieuwe vervolgingen af te kondigen maar niet langer onder leiding van Halligan. (VK)
………………………………………………………...

Handel na Trump…
De eerste stap is gezet. Vorige week was de Europese handelscommissaris Sefcovic in Melbourne. De Slowaak is met een zittingsduur sinds 2009 een van de meest ervaren Eurocommissarissen en de aangewezen man om de deur naar de Pacific open te duwen. Want dat is wat Sefkovic deed in Australië: Europa gaat samenwerken met landen rond de Stille Oceaan om de wereldhandel weer eerlijk, open en voorspelbaar te maken. Die landen zijn sinds 2018 verbonden in de ‘Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership’. Ja dat is een onbegrijpelijke naam en de afkorting CPTPP maakt het er niet beter op. Maar het is wel een economisch blok met grote economieën als Australië, Japan, Canada, Mexico en Maleisië. Tezamen is de CPTPP goed voor 14% van het wereldwijde bbp. Ook het VK werd na de Brexit lid, ook al ligt dat land eigenlijk in de verkeerde oceaan.
Wat moet de EU met deze groep landen? De oude handelsorde beschermen. Nu de VS van Trump de oude handelsregels saboteren, moet de rest van de wereld opstaan om  de vrijhandel te beschermen. Samenwerking tussen de EU en de CPTPP is een eerste belangrijke stap. (Mathijs Bouman in het FD)
………………………………………………………….

Omroepen bezuinigen: Draadstaal, First Dates en Kassa verdwijnen.
BNN/VARA kondigde aan dat deze bekende titels verdwijnen. Ook verdwijnen 3 op reis en Van Roosmalen en Groenteman. Ook AVRO/TROS bezuinigt hard in het cultuuraanbod op tv: Man en Kunst, Opium op Oerol, Close up, Het Zondagochtendconcert en Nu te zien! verdwijnen. ‘De impact op externe producenten, musea, orkesten, theaters en het publiek is groot’, stelt de omroep, die zich sterk profileert op het culturele aanbod. Ook het satirische programma ‘Draadstaal’ met Jeroen van Koningsbrugge en Dennis van de Ven verdwijnt. Over het radioaanbod wordt nog gesproken. Hoeveel arbeidsplaatsen hiermee zijn gemoeid is onbekend
Volgens BNN/VARA, dat ook stopt met Wortelboer & Van Rossem, proefkonijnen en het Nieuwjaarsconcert, gaat de greep ten koste van 40 arbeidsplaatsen. Daarna zal er nog een reorganisatie nodig zijn. De coalitiepartijen hadden afgesproken dat de publieke omroep vanaf 2027 110 miljoen euro per jaar minder zou krijgen. Dat is op een huidige overheidssubsidie van 850 miljoen. De erkenningsperiode voor omroepen (dat is de termijn waarvoor omroepen aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen om uit te mogen zenden) liep oorspronkelijk in 2026 af. Die periode is met 2 jaar verlengd. Dat geeft Hilversum de ruimte om zich aan te passen aan de aankomende bezuinigingen, maar dit betekent ook dat er voorlopig nog niet in het aantal omroepen kan worden ingegrepen.
Een ambitieuze herziening van het bestel is door de toenmalige minister Bruins aangekondigd voor de volgende  concessieperiode na 2027. Daarbij is de bedoeling dat er nog 5 omroephuizen overblijven waarin de huidige omroepen zullen moeten samenklonteren. (NRC)
……………………………………………………… 

Trollenleger probeerde verkiezingen te beïnvloeden ten gunste van uiterst rechts.
Via meer dan 550 nepaccounts op X is rond de 2e Kamerverkiezingen geprobeerd het politieke debat te beïnvloeden. De profielen vooral aangestuurd vanuit West-Afrika herplaatsen berichten. Met name uiterst rechtse en anti institutionele boodschappen kregen zo een groter bereik.
Uit onderzoek van RTL-Nieuws en Trollrensics blijkt dat de accounts sinds begin oktober meer dan 23 duizend berichten op het platform plaatsten, het merendeel re-tweets van echte accounts. Op die manier zouden 440 Nederlandstalige profielen van met name rechts georiënteerde opiniemakers en politici zijn versterkt. Vooral het partijaccount van FvD en de accounts van partijleider Lidewij de Vos en Thierry Baudet konden volgens RTL Nieuws rekenen op buitenlandse steun.
De 550 accounts hebben zelf geen grote schare volgers maar kunnen wel helpen de boodschap van politici en opiniemakers veel breder te verspreiden door het re-tweeten, liken en volgen van accounts en berichten krijgen de boodschappen een groter bereik. Het algoritme van X zorgt ervoor dat dergelijke berichten eerder worden aanbevolen aan willekeurige andere gebruikers die er op die manier mee worden geconfronteerd. Volgens deskundigen lijken sommige standpunten daardoor populairder dan ze in werkelijkheid zijn en gaan door de vele herhalingen vervolgens meer mensen er in geloven. De nep accounts werden bestierd vanuit Ghana en Nigeria. Daar werd ook al een trollennetwerk opgerold dat zich met Amerikaanse binnenlandse aangelegenheden bemoeide. Dat netwerk bleek vanuit Rusland te worden aangestuurd en richtte zich op het aanwakkeren van verdeeldheid tussen bevolkingsgroepen.
Het is aannemelijk dat Rusland ook achter deze beïnvloedingscampagne zit, zegt Jelle Postma, directeur van Justice for Prosperity. Dit verhaal bevestigt wat we eigenlijk allemaal al weten: dat er veel desinformatie circuleert als onderdeel van een grotere ambitie. Rusland heeft gebouwen in West-Afrika vol mensen die dit soort werk doen met als doel het Westen te destabiliseren. Justice ontdekte ook dat veel van de ‘luidste accounts’ die Geert Wilders en de PVV promootten niet uit Nederland komen maar vanuit Macedonië, Nigeria, de VS, India, Portugal en Australië. Vorig jaar was een aan Rusland gelinkt beinvloedingsnetwerk actief om Franse en Duitse radicaal-rechtse partijen te promoten. In Duitsland bleek 10% van de tweets over AfD afkomstig van Russische accounts. (VK)
………………………………………………..

BBB levert…………
Nu volgt een uitzending van de radionieuwsdienst, verzorgd door de BBB. ‘Onze minister Mona Keijzer heeft weer eens de eenheid van het kabinetsbeleid doorbroken. Iemand schreef op X dat de NOS spreekbuis voor Hamas is, en de vicepremier vond dat ook. Premier Schoof  heeft net gereageerd, dus er is niets aan de hand. 
Tomaten. De NVWA constateert dat tomatentelers op grote schaal regels rond bestrijdingsmiddelen overtreden. Geen boetes, we voeren wel gesprekken.
Pfas. Er zit steeds meer Pfas in gewasbeschermingsmiddelen. Denemarken en België nemen maatregelen, nu blijkt dat het grondwater wordt vervuild, en hebben 23 Pfas-pesticiden verboden. Minister Wiersma wil eerst onderzoek doen. Mooi.
Gaan we tenslotte naar onze razende reporter, oud-Kamerlid Cor Pierik. De man die voorstelde om mest in grote poepzakken op te slaan. Cor, waar ben je?
‘Ik sta bij een weiland bij Eindhoven. Hier is een enorme mestzak geknapt op land waar cleanrooms van ASML moeten komen. Zo’n 180 kuub mest is in de grond gelopen. Zes bomen zijn dood. Niks aan de hand, dus.’
Bedankt Cor. Dit was het nieuws. BBB levert! (Mathijs Bouman in het FD)
………………………………………………………………

Von der Leyen: ‘Rusland wil de grenzen permanent veranderen.
De EU accepteert geen vredesplan waarin de omvang van het Oekraiense leger wordt beperkt. Ook het gedwongen afstaan van terrein aan Rusland is een rode lijn. Het zijn ‘cruciale dagen voor Oekraïne en Europa’, aldus Von der Leyen.
Ze waarschuwde woensdag in een debat met het Europese parlement dat het doel van Poetin niet is veranderd. ‘Voor het Kremlin is Oekraïne een 1e stap naar de tijd van grootmachten en hun invloedssferen. Rusland wil met een vredesakkoord de grenzen permanent veranderen. Dat ondermijnt niet alleen de veiligheid van Oekraïne, maar ook die van de EU’, zei de Commissievoorzitter’. Ze noemde het 28 punten vredesplan ‘een startpunt’. Dat plan, volgens de Europese liberalen ‘het verraad’ van Oekraïne – bevatte voor Kiev onacceptabele eisen zoals het opgeven van land, een leger van maximaal 600 duizend man en een verbod op het NAVO-lidmaatschap. Sindsdien is het plan onder druk van de EU bijgesteld. Zelensky wil hier overleg over met Trump, samen met de EU. Moskou wijst de Europese bemoeienis af.
Manfred Weber, Christendemocraten, bekritiseert het versnipperde optreden van de EU. Dat Berlijn, Parijs en Londen overleggen is misschien nuttig maar Von der Leyen zou het aanspreekpunt voor Kiev, Moskou en Washington moeten zijn. Hij verwijt de leiders ook dat ze hebben beloofd Oekraïne de komende 2 jaar financieel te helpen, maar nog steeds ruziën over waar dat geld vandaan moet komen. Volgens Weber toont de Russische invasie van Oekraïne aan dat de nationale legers van de lidstaten veel nauwer moeten samenwerken. De Christendemocraat wil een Europees leger, een keuze die vooralsnog geen steun krijgt van de EU-landen. (VK)
……………………………………………………………

Macron breidt leger uit om dreigingen.
Frankrijk schafte de dienstplicht in 1997 af onder Chirac. Volgend jaar moeten de eerste 3.000 jongeren worden opgeleid voor het leger. ‘De versnelling van crises en de toename van dreigingen brengen mij ertoe om vandaag een puur nationale dienstplicht voor te stellen’, zo begon Macron donderdag zijn toespraak. ‘Ik wil hier benadrukken dat de nationale dienst alleen voor vrijwilligers zal gelden en dat de kern zal worden gevormd door jongeren van 18 tot 19 jaar’, vervolgde hij.
De dienstplicht komt dus weer terug, zij het in vrijwillige vorm. De voornaamste reden daarvoor is de Russische dreiging die volgens de Europese landen alleen maar zal toenemen. Frankrijk is bovendien regelmatig slachtoffer van Russische sabotage- en beinvloedingsacties, die de noodzaak tot actie extra groot maken. Deze week werden nog 4 mensen opgepakt op verdenking van economische spionage voor en beïnvloeding namens Rusland.
Vanaf 2026 kunnen mannen en vrouwen van 18 en 19 jaar oud zich daarom aanmelden voor het programma van 10 maanden. Het programma bestaat uit een maand opleiding, gevolgd door 9 maanden training binnen een militaire eenheid.
Macron streeft ernaar volgende zomer 3.000 kandidaten te selecteren. Dat aantal moet geleidelijk omhoog, naar tienduizend in 2030. De jongeren krijgen een toelage van ongeveer 1.000 euro per maand.
‘Deze dienst streeft 3 specifieke doelen na’, vervolgde Macron. ‘Het versterken van het pact tussen onze natie en ons leger, het versterken van de weerstandscapaciteit van onze natie en het consolideren van de opleiding van onze jongeren.’
Een voor alle jongeren verplichte dienstplicht was geen optie: er zijn simpelweg niet genoeg middelen om alle 18-jarigen op te leiden en barakken om hen onder te brengen. De verplichte dienstplicht komt niet overeen met de behoeften van onze strijdkrachten of de dreigingen.’
Hij besloot met de woorden: ’In deze onzekere wereld, waar kracht boven recht gaat, is oorlog aan de orde van de dag. Onze natie heeft geen recht op angst, paniek, onvoorbereidheid of verdeeldheid. Angst voorkomt trouwens nooit gevaar. De enige manier om gevaar te vermijden is je erop voor te bereiden.’
De militaire dienst moet het leger dat met een omvang van 200.000 leden al het op één na grootste leger is, na dat van Polen, verder uitbreiden en moderniseren. (NRC)

NRC rectificeert berichtgeving rondom informateur Wijers.
(Patricia Veldhuis, hoofredacteur NRC in een hoofdredactioneel commentaar:)
Deze week zijn er nieuwe feiten bekend geworden over onze berichtgeving over informateur Wijers. Na intern onderzoek moeten we constateren dat we bij het voorleggen van zijn vermeende uitspraken aan de heer Wijers te weinig transparant en duidelijk zijn geweest over onze eigen precieze bevindingen. We wekten de indruk dat we meer bronnen hadden die Wijers ‘leugenaar’ hoorden zeggen dan we in werkelijkheid hadden.
Inmiddels heeft de Volkskrant meer bronnen gesproken die zeggen dat Wijers Yesilgöz niet een leugenaar heeft genoemd. Onze onderbouwing van het verwijt dat Wijers ‘leugenaar’ zei, is daarmee niet houdbaar en daaruit volgt ook dat we niet meer volledig kunnen instaan voor onze berichtgeving over Wijers.
Wij rectificeren onze verslaggeving. Het gaat om artikelen die zijn gepubliceerd op donderdag 13, vrijdag 14 en zaterdag 15 november. Wij bieden de lezer onze excuses aan. De heer Wijers hebben wij inmiddels ook onze excuses aangeboden.
Deze uitkomst is voor NRC uiterst pijnlijk ,maar noodzakelijk voor onze zorgvuldige, betrouwbare en op feiten gebaseerde journalistiek. U mag meer van NRC verwachten!
Eerder beloofden wij u al onze omgang met gevoelig nieuws tegen het licht te houden en waar nodig aan te scherpen, om te garanderen dat er altijd voldoende tijd wordt genomen om feiten te wegen en van context te voorzien.
 Die belofte herhalen wij hier en wij zullen er de komende tijd alles aan doen om uw vertrouwen waar te maken.