Nieuwsoverzicht van ma. 13 t/m zo. 19 juni 2022

In een paar minuten op de hoogte van wat er speelt in de wereld? Wij hebben de hoogtepunten op een rij gezet.

Nederland claimt bouw van eerste emissievrije waterstofvliegtuig.
Een Nederlands consortium steekt enkele honderden miljoenen aan publiek en privaat geld in een ambitieus project voor emissievrije luchtvaart. De groep wil commerciële vluchten mogelijk maken op waterstof. De eerste vlucht is al voorzien in 2028, naar Londen. Het consortium maakte de plannen maandag bekend. Doel van de samenwerking is om over 6 jaar volledig duurzame propellertoestellen af te kunnen leveren, geschikt voor 40 tot 80 personen, met een bereik van 750 kilometer. De groep bouwt geen nieuwe toestellen maar bouwt bestaande toestellen om tot vliegtuigen met een nieuw brandstofsysteem, speciaal voor vloeibare waterstof. De toegepaste technologie leent zich voor internationale expansie, stelt het consortium. (FD)

__________

Rusland rukt gestaag op in Severodonetsk.
Het geloof in een Oekraïens wonder neemt met de dag af. Rusland heeft meer wapens en meer soldaten om als kanonnenvoer in de strijd te gooien. Oekraïne vecht terug, maar begint te vrezen dat het Westen zijn belangstelling voor het land zal verliezen. Het Oekraïense leger is nagenoeg door zijn voorraad munitie heen. Alleen snelle levering van westers geschut en bijpassende granaten en raketten kan misschien een ommekeer teweegbrengen. De talmende houding van met name Duitsland – een toenemende bron van frustratie in Oekraïne - voorspelt echter weinig goeds. Aan Oekraïense kant groeit de vrees dat militaire hulp te laat gaat komen, of erger nog: dat de westerse bereidheid om Oekraïne te helpen zal afkalven. De belangstelling lijkt nu al af te nemen, nu de oorlog lijkt vast te lopen in een statisch artilleriegevecht waarbij beide partijen elkaar beschieten tot een van de twee omvalt. De Oekraïense politicus Lesia Vasylenko vreest dat Rusland het wegzakken van de belangstelling zal aangrijpen om straks een vredesakkoord erdoor te drukken. En zo’n akkoord zal dan altijd neerkomen op een opdeling van Oekraïne. (VK)

__________

Gaswinning op de Noordzee is weer in trek.
Door stijgende prijzen en de oorlog in Oekraïne is Noordzeegas opeens weer een alternatief. Maar het stuit ook op weerstand van milieuorganisaties. Uit het niets komt een stervende industrie weer tot leven: de gaswinning op de Noordzee. Het kabinet maakte begin juni bekend dat gaswinner ONE-Dyas naar gas mag boren in een nieuw veld boven Schiermonnikoog. Daarmee komt de winning op zee weer op gang, nadat grote gasbedrijven zoals BP en de NAM hun velden afgelopen jaren juist verkochten of in de etalage zetten. (VK)

__________

Generaals drijven Soedan richting een hongercrisis.
In Soedan worden 18 miljoen van de 45 miljoen Soedanezen met extreme honger bedreigd. De machtsgreep van het leger verergert de toestand. In het seizoen ’21-’22 lag de totale Soedanese graanproductie een derde lager door te weinig regen, te veel plantenziekten, te weinig te dure mest plus politieke crisis, plus nieuw geweld in Darfur en de Nubabergen. Daar komt bij de oorlog in Oekraïne. Soedan importeerde voor de oorlog 90% van zijn graan uit Oekraïne. ‘Vandaag kost een brood 50 pond, een eurodubbeltje, dat wil zeggen: bijna twee keer zoveel als begin dit jaar en we weten wat dat betekent voor het nationale welbevinden’, zegt Carolien Roelants, Midden Oosten expert. Wat naast het wanbeleid van de generaals, die sinds 2022 weer helemaal aan de macht zijn, de economische situatie nog nijpender maakt: om de militairen tot concessies te bewegen hebben Wereldbank en IMF de toegezegde financiële hulp opgeschort. Amerika heeft 700 miljoen dollar aan economische steun bevroren die onder andere was bedoeld als beloning voor het begin van normalisering van de relaties met Israël. Israël werd door de VS opgeroepen afstand te nemen van de militaire coup tot de burgers weer aan de macht zijn. (De generaals genieten de steun van Rusland in ruil voor een marinebasis.) In plaats daarvan zijn de militaire delegaties uit Soedan kind aan huis in Israël en vice versa. Israël ziet namelijk in de Soedanese juntaleden een strategische bondgenoot. (NRC)

__________

Macron kan niet meer op eigen kracht regeren.
De Franse president Macron kan niet langer op eigen kracht regeren. Hij wordt sterk afhankelijk van anderen en met name van links. Dat is de conclusie na de eerste ronde van de parlementsverkiezingen. Zijn strategie om weinig campagne te voeren heeft gefaald. Het verschil met 2017 is pijnlijk. Nog nooit eerder was een partij van een net gekozen president zo zwak. Met een score van 25,75% van de uitgebrachte stemmen houdt Macron het linkse eenheidsblok Nupes (25,65%) nog maar net achter zich. Gelukkig voor Macron zal Nupes-aanvoerder Jean Luc Melenchon ondanks de uitslag niet in staat zijn zichzelf op te dringen als premier, zoals hij al weken aankondigt. Opinieonderzoeker Ifop begroot Nupes op 180 a 210 zetels en Ensemble, het centrumblok van Macron op 275 a 310 zetels. Dat een gelijk aantal stemmen in de eerste ronde uiteindelijk leidt tot een heel ander eindresultaat heeft alles te maken met het feit dat Macron over een grotere ‘stemmenreserve’ beschikt. Frankrijk kent geen evenredige vertegenwoordiging maar een districtenstelsel over 2 ronden. Veel rechtse kiezers zullen zondag in de tweede ronde in het geval van een duel tussen een Macron-kandidaat en iemand van Nupes voor Macron kiezen. Macron hoeft daarom de hoop op een absolute meerderheid van 289 zetels niet op te geven. (FD)

__________

Brussel dreigt met harde sancties na Brits plan om deel Brexit deal eenzijdig op te zeggen.
De Europese commissie slaat hard terug naar de Britse regering die maandag aankondigde een deel van het moeizaam uitonderhandelde Brexit-akkoord overboord te zetten. Deze week al komt de Commissie met strafprocedures tegen Londen die op termijn kunnen uitmonden in handelsrestricties. Op den duur kan de Britse wet het hele handelsakkoord tussen de EU en het VK opblazen. Steen des aanstoots is voor Brussel de maandag door Johnson gepresenteerde wet waarmee afspraken over Noord-Ierland (dat met Groot-Brittannië de EU verliet) in de prullenbak verdwijnen. Volgens Johnson werkt dit Noord-Ierse protocol niet: het zou tot onnodige bureaucratie en handelsbelemmeringen leiden. Londen wil andere regels en bovendien accepteert het niet dat het Europees Hof van Justitie een rol heeft in het toezicht op het protocol. De EU wijst erop dat er eindeloos met Londen is onderhandeld over het protocol en dat Johnson ervoor getekend heeft, net als het Britse parlement, alle EU-landen en het Europees Parlement. (VK)

__________

Trump riep winst uit op advies van dronken Giuliani.
Giuliani adviseerde Trump de overwinning al vast uit te roepen voordat de stemmen waren geteld. De president volgde dat advies en daarmee was het hek van de dam, zo bleek in de tweede hoorzitting van maandag over de Capitoolbestorming. Het kan geen pretje zijn geweest voor Trump: kijken naar de tweede hoorzitting van de parlementaire commissie die de Capitoolbestorming onderzoekt. Deze keer waren het zijn eigen juridische en politieke adviseurs, mensen die hem door dik en dun hebben gesteund, die zeiden dat Trumps beweringen over verkiezingsfraude onwaar zijn. Dat zij dat zelfs nooit hebben geloofd, nul bewijs hebben gevonden, zij dat vaak tegen Trump hebben gezegd – en dat Trump blijft volharden in een leugen die veel Amerikanen nu geloven. Trump bleek nooit geïnteresseerd te zijn in de feiten. Trump wilde kostte wat kost president blijven. Zijn minister van justitie William Barr deed Trump’s beweringen af als ‘bullshit en ‘crazy stuff’. ‘Als hij dit echt gelooft is hij losgeslagen van de realiteit’. Saillant aan de tweede hoorzitting is het geld dat Trump ophaalde via mails waarin hij vroeg om financiële steun om de verkiezingsfraude tegen te gaan. Hij zou daarmee 250 miljoen dollar hebben verzameld! (VK)

__________

Verdeel asielzoekerscentrum over alle gemeenten en betaal daar dan ook voor.
De asielopvang is in crisis en de organisatie moet radicaal anders, schrijven twee belangrijke adviesorganen aan het kabinet. Er is onder meer sprake van ‘een chronisch gebrek aan anticipatie’.
De enorme crisis in de asielopvang is de eigen schuld van het kabinet. Dat creëert de constante crisissfeer waarin asielzoekers op de grond slapen en van hot naar her worden gesleept en houdt die in stand. Om de enorme problemen op te lossen moet de boel radicaal anders georganiseerd worden, schrijven de Raad voor het Openbaar Bestuur (Rob) en de Adviesraad Migratie (ACVZ) in een gezamenlijk advies aan het kabinet. Zij uiten felle kritiek op het Rijk en de gemeenten. Er is ‘sprake van een chronisch gebrek aan anticipatie’ en van ‘krampachtig vasthouden’ aan een systeem dat duidelijk niet werkt. De opvang van asielzoekers zakt daardoor geregeld door de humanitaire ondergrens. Het is absurd dat overheden onderling moeten onderhandelen aldus de voorzitter van de Raad voor het Openbaar Bestuur Hans Polman. Zij pleiten voor een systeem met onder meer dwang richting gemeenten. Die zouden allemaal naar rato van het inwoneraantal kansrijke asielzoekers moeten opvangen. Mensen die weinig tot geen kans maken op asiel zouden in dit plan naar andere locaties moeten, waar ze snel te horen krijgen dat ze niet welkom zijn. Daarna moeten ze snel uitgezet kunnen worden. ‘Scheid de kansrijken en kansarmen dus sneller van elkaar’. De meeste mensen willen echte vluchtelingen echt wel opvangen zegt de voorzitter van de Adviesraad Migratie Monique Kremer. (Trouw)

__________

Eerste vlucht met asielzoekers uit het VK naar Rwanda voorkomen.
Een uitspraak van het Europees Hof heeft op het laatste moment voorkomen dat Londen een controversieel plan ten uitvoer konden brengen: migranten op het vliegtuig zetten naar Rwanda gevlogen. ‘Een catastrofaal precedent’. De Britten betaalden Rwanda op voorhand ruim 140 miljoen euro voor deze migrantenopvang. De betaling kan verder oplopen naar mate meer asielzoekers worden opgenomen. Volgens de Britse minister Priti Patel van Binnenlandse Zaken is haar land met deze deal ‘toonaangevend’ in de wereld. Met de uitzetting waarmee deze week een begin zou worden gemaakt, hoopte de Britse regering potentiële asielzoekers te ontmoedigen en de activiteit van mensensmokkelaars te beteugelen. Parallel aan de deportatie start een advertentiecampagne om migranten duidelijk te maken dat ze naar Rwanda kunnen worden overgebracht. ‘Het is heel belangrijk dat de misdaadbendes die mensenlevens in gevaar brengen op het Kanaal begrijpen dat hun verdienmodel wordt kapotgemaakt door deze regeling’, aldus Boris Johnson. Prins Charles zou het plan in besloten kring ‘verschrikkelijk’ hebben genoemd. (Trouw)

__________

Schrik zit er behoorlijk in op de Cryptomarkt.
De cryptomarkt weet maar nauwelijks te herstellen van de grote schok op maandag. De grootste cryptomunt, de bitcoin, ging toen met 15% onderuit, tot onder de $24.000, en dook in de nachtelijke uren zelfs onder de $21.000, om daarna iets te herstellen. De op een na grootste munt, de ethereum, kreeg een nog hardere klap en handhaafde zich maar net boven de $1.000, na een koers van tegen de $5.000 in november. De cryptomarkt stortte maandag in toen bleek dat cryptobank Celsius in liquiditeitsproblemen zit en voor $12 mrd aan tegoeden had bevroren Daardoor dreigen 1,7 miljoen mensen onder wie Nederlanders hun cryptomunten kwijt te raken. Al was maandag door de oplaaiende rente-en recessieangst sowieso een slechte dag voor de financiële markten. Ook de koersen van aandelen, obligaties en grondstoffen leden flink. (FD)

__________

CDA roept op tot aanpassingen in stikstofbeleid van kabinet.
In een poging de felle kritiek binnen de boerenachterban te bezweren, wil coalitiepartij CDA ‘cruciale aanpassingen’ doorvoeren in het stikstofbeleid van het kabinet. Fractievoorzitter Pieter Heerma verliet met die boodschap het wekelijkse fractieoverleg van de Christendemocraten in de Tweede Kamer. Heerma wil voorkomen dat er ‘een kaalslag plaatsvindt’ op het platteland en de ‘sociale cohesie kapotgaat in het landelijk gebied’. Grote woorden, maar de vraag die boven de markt blijft zweven, is op welke ‘fundamentele veranderingen’ Heerma precies doelt. Daar bleef hij vaag over. Aan de reductiedoelen die Van de Wal vrijdag naar buiten bracht, wil hij voorlopig in ieder geval niet tornen. ‘Die doelen zijn er niet voor niets’. Hij stelt dat dat ook de industrie en de luchtvaart moeten bijdragen aan verlaging van de stikstof uitstoot. Daarnaast moet er genoeg ruimte zijn voor innovatie, moeten provincies de ruimte krijgen de stikstofdoelen zelf in te vullen en pleit hij voor meer aandacht voor het toekomstperspectief van boeren die hun bedrijf kunnen voortzetten. Concrete punten zou je zeggen, maar precies dit wensenlijstje is al verwerkt in de stikstofplannen van het kabinet! Met zijn uitlatingen lijkt hij dan ook vooral een signaal te willen geven aan de boerenachterban: wij nemen jullie zorgen serieus. (FD)

__________

Hoger loon winkelpersoneel.
Het winkelpersoneel krijgt er dit jaar 4% loon bij. Dit zijn de vakbonden en INretail overeengekomen. De nieuwe cao heeft een looptijd van 1 juli tot en met 31 december dit jaar, waarbij de loonschalen met 4,36% worden verhoogd. Werknemers die per 1 juli meer verdienen dan het maximum van hun schaal maar niet meer dan 4.000 euro, ontvangen een eenmalige uitkering van 2,5% van 6 bruto-salarissen. (NRC)

__________

Economen: Rutte IV maakt er een potje van.
Het kabinet-Rutte IV zocht meteen bij het begin al de grenzen op met ongekende uitgaven. Sindsdien loopt de teller alleen maar verder op. Geen econoom kan het nog volgen. ‘We geven ontzettend veel ongericht uit en schuiven de rekening door.’ De politici zijn hun kompas kwijt zegt Marieke Blom van de ING.
Economen zijn er in alle soorten en maten. De ene groep draait de geldkraan het liefst dicht, van de andere groep mogen de miljarden vloeien – zolang het maar een goede bestemming heeft. Nu zijn al die economen verrassen eensgezind: het kabinet Rutte IV lijkt wel een losgeschoten tuinslang die lukraak in het rond sproeit. Ongericht, onverantwoord, onhoudbaar! ‘Dit begrotingsbeleid is onbeheerst’, zegt Bas Jacobs. ‘Er wordt veel te gemakkelijk op de geldknop gedrukt’, zegt Pierre Koning. ‘Men denkt: als we maar een bak geld klaarzetten, dan lossen we het wel op’, zegt Lex Hoogduin.
Sinds zijn aantreden heeft het kabinet miljarden euro’s extra uitgetrokken. Drie miljard om huishoudens te compenseren voor de hoge energierekening, naast de 3 miljard compensatie die afgelopen najaar al was beloofd. Een verhoging van de AOW: 2,4 miljard euro erbij, ieder jaar. Extra miljarden, ook ieder jaar, voor defensie en jeugdzorg. Dat komt boven op het coalitieakkoord dat al opviel door de vele extra uitgaven: in totaal 75 miljard euro in 1 kabinetsperiode! De 4 partijen die de coalitie zijn gaan vormen konden eigenlijk niet tot keuzes komen, zegt Hoogduin. ‘Dus hebben ze alles maar gehonoreerd. En dat is nog steeds niet anders. De afrekening schuiven ze zo ver mogelijk naar achteren. Jacobs zegt: ‘Wat je ziet is dat sinds corona de politieke tegenstellingen met miljarden worden afgekocht. Coalitiedeelname wordt gezien als een electoraal gevaar. Geen van de deelnemers wil politiek pijn lijden. Wat er eigenlijk moet gebeuren zegt Marieke Blom, ‘is dat de overheid zegt: die hoge energieprijzen, dat is een fikse tegenvaller. Die moeten we samen opvangen en dat betekent dat er herverdeeld moet worden. Er zijn ook mensen die meer moeten betalen. Er zijn huishoudens die het heel moeilijk hebben maar de bovenste helft van Nederland is de coronacrisis, hoe heftig ook, financieel eigenlijk heel goed doorgekomen. Wanneer durft de politiek weer te zeggen: ja, we hebben wensen maar daar moeten we ook voor betalen! (NRC)

__________

Uitstoot Broeikasgassen 11% lager in het 1e kwartaal ondanks groei BBP.
De uitstoot van broeikasgassen in Nederland is in het eerste kwartaal van dit jaar met 11% gedaald ten opzichte van dezelfde periode in 2021 aldus het CBS en het RIVM. Dat is ook minder dan in het eerste coronajaar 2020 – en bijna een vijfde minder dan in 2019. Die reductie vindt plaats terwijl de economie aantrekt. Vrijwel alle sectoren produceren meer, met minder uitstoot met uitzondering van de transportsector. Daar werd 13,5% meer CO2 uitgestoten dan vorig jaar. Die toename komt vooral door de luchtvaart die 49% meer CO2 uitstootte door het herstel van de luchtvaart die in het begin van 2021 veel last had van de reisbeperkingen. (VK)

__________

Ongekend stevig ingrepen van centrale banken op rentebeleid.
De aanhoudend hoge inflatie in Europa en de VS heeft tot ongekende ingrepen geleid van centrale banken in beide gebieden. De Amerikaanse Federal Reserve verhoogde woensdagavond de rentevoet met 0,75% procentpunt naar tussen de 1,5% en 1,75%. De ECB maakte eerder op de dag bekend voorbereidingen te treffen om gericht staatsleningen van zwakke eurolanden op te kopen. Daarmee wil de centrale bank de rentes op de staatsleningen van deze landen drukken. Al dagen zijn de markten in de ban van de reactie van de monetaire autoriteiten op de inflatie die fors is opgelopen tot 8% in de VS en Europa.
De centrale banken zijn in een complex speelveld terechtgekomen. Aan de ene kant moet de inflatie worden beteugeld, aan de andere kant moet in Europa worden voorkomen dat de schuldbeladen landen als Italië door de oplopende rente in de problemen zullen komen. De Fed had het relatief gemakkelijk. Men verhoogt al maanden de rente maar gooit daar nu in 1 klap een paar stappen bovenop. Verdere verhogingen liggen in de lijn der verwachtingen, zei FED-voorman Jerome Powell, die uitgaat van een rente van 3,5 tot 4% aan het eind van dit
jaar. (NRC)

__________

NPO wil sanctie opleggen aan Ongehoord Nederland.
De NPO overweegt maximaal 15% van het budget van omroep Ongehoord Nederland in te houden voor het niet naleven van de journalistieke code van de NPO in reactie op het oordeel van NPO-ombudsman Margo Smit. Ze concludeerde dat het programma ‘Ongehoord nieuws’ als doorgeefluik fungeert. Volgens Smit schenden de presentatoren de NPO-code door niet actief door te vragen naar stellingen van (met name rechts-radicale) politici. Het zou de eerste keer zijn dat een oordeel van de ombudsman leidt tot het nemen van een sanctie voor een omroep. (NRC)

__________

Gazprom knijpt opnieuw Russisch gas naar Europa af.
De spanning over de aanvoer van Russisch gas naar Europa is terug. In 3 dagen tijd is de gasprijs met de helft gestegen doordat Gazprom de stroom gas door de Nord-Stream pijpleiding naar Rusland afknijpt. Oorzaak zou een compressor zijn die vanwege de westerse sancties niet geleverd kan worden. Het Duitse Siemens is leverancier van compressoren waarvan het onderhoud wordt gedaan in een fabriek in Canada. Door de Westerse sancties mag die compressor nu het land niet meer uit. Gazprom liet weten dat het daardoor genoodzaakt is de aanvoer te verminderen van bijna 170 miljoen kubieke meter gas per dag tot 100 kubieke meter. Woensdag liep dat terug tot 67 miljoen. Daarmee zou er 60% minder gas stromen door de ‘gas-aorta’ waarvan vooral de Duitse economie zeer afhankelijk is. Zo voert Rusland voor de tweede keer in korte tijd de economische sancties op als reden om aan de gaskraan te draaien. Eerder deed het dat door te eisen dat westerse landen in roebels moesten betalen voor Russisch gas. Landen die dat niet deden zoals Nederland werden begin deze maand afgesloten. (VK)

__________

Nieuw onheil dreigt voor cryptomarkt.
Na terraUSD en Celsius dreigt een derde cryptoramp in 4 weken tijd. Een invloedrijk hedgefonds met zo’n $10 mrd onder beheer zit in de problemen. Het in Singapore zetelende Three Arrows Capital is massaal zijn crypromunten aan het verkopen, wat tot een nieuwe schokgolf in de kelderende cryptomarkt kan leiden. De bitcoin scheerde donderdag dicht langs de grens van $20.000, een prijs die voor het laatst anderhalf jaar geleden werd gezien toen de cryptorage losbarstte. De op een na grootste munt ethereum tikte bijna de $1.000 aan. (FD)

__________

Geen personeel: ‘perfect storm’ van corona en vergrijzing.
De miljarden voor klimaat, defensie en woningbouw jagen ook het huidige, voorspelbare personeelstekort verder op. Het kabinet lijkt in oude fouten te vervallen. Hans Borstlap, oud- topambtenaar van Sociale Zaken: ‘Het kabinet denkt veel te weinig na over wie al die huizen moet bouwen, tanks moet bedienen en warmtepompen moet installeren.’ Hij schreef twee jaar geleden ‘In wat voor land willen wij werken?’ Een rapport over het hervormen van de regels rond werk. Politici citeren er graag uit maar er is niets mee gebeurd. Waarom geeft het kabinet zoveel weinig geld uit aan slim arbeidsmarktbeleid? Bijvoorbeeld voor de om- en bijscholing van mensen naar beroepen waar zoveel vraag naar is. ‘Echt een omissie in het regeerakkoord. Dan heb je niet goed de toekomst voorzien.’ De arbeidsmark zal hoe dan ook veranderen. Het ‘schipholmodel’ – lage lonen en maar doorgroeien – is ‘een metafoor voor de hele bv Nederland met al zijn flexbaantjes’, denkt Borstlap. ‘Je moet economische groei niet willen bereiken met volumegroei.’ Dit is het moment, vindt hij, om de Nederlandse economie productiever te maken, met innovatie en technologie. Door de lage lonen voelden werkgevers tot nu toe weinig noodzaak om te investeren in software of machines. Paradoxaal en cynisch: mensen waren lange tijd goedkoper dan robots. Nu kan niemand er meer omheen: de mens is wat waard. (NRC)

__________

Nederland steunt Oekraïne nu ook als EU-kandidaat-lid.
Er ging veel twijfel aan vooraf, maar na een positief advies uit Brussel omarmt Den Haag het Oekraïense EU-kandidaat-lidmaatschap. Dat heeft minister Hoekstra vrijdagmiddag bekendgemaakt. Volgens Hoekstra kan de EU een sterk signaal afgeven door Oekraïne te omarmen als kandidaat lid. ‘Symbolen zijn, zeker in oorlogstijd, heel belangrijk.’ Volgens Rutte is het wel belangrijk dat de ‘systematiek van toetreding overeind blijft’. Hij had de commissie gevraagd om het proces ‘zo saai mogelijk te houden en los te zien van de oorlog’. Maar Rutte zei ook te beseffen dat het belangrijk is dat Oekraïne steun voelt. (NRC)