Nieuwsoverzicht van ma 15 t/m zo 21 januari 2024

Zorgen over toekomst nemen wereldwijd toe.
Een combinatie van factoren leidt tot een verslechtering van de vooruitzichten wereldwijd, meldt het World Economic Form. De zorgen variëren van een groei van politieke conflicten tot het veranderende klimaat. Steeds meer mensen zien vooral risico’s voor de lange termijn.
Vorig jaar waren de grootste mondiale zorgen over de korte termijn, namelijk bij zo’n 82% van de respondenten. Dit jaar is dat aandeel afgenomen tot 30%. Daartegenover ziet nu 63% grote risico’s voor de lange termijn (vorig jaar 54%). Voor de korte termijn worden misinformatie, extreem weer en sociale polarisatie als grootste risico gezien. Op lange termijn (10jaar) worden extreem weer, grote ecologische veranderingen, minder biodiversiteit en gebrek aan natuurlijke reserves als risico’s gezien.
Voor dit jaar staat extreem weer bovenaan het zorgenlijstje naast AI-gegenereerde misinformatie en sociale en politieke polarisatie. (FD)
………………………………………………………
 
China sceptische William Lai gekozen tot president Taiwan ondanks dreigementen Beijing.
De bevolking van Taiwan heeft laten zien dat het afstand wil nemen van China door William Lai van de democratische DPP te kiezen tot president. Tegelijk verloor de DPP haar meerderheid in het parlement, wat Lai’s toekomst lastig kan maken.
Het is een historische derde overwinning op rij voor de DDP, en een bevestiging van de onafhankelijke koers van Taiwan. Lai won de verkiezingen met 40% van de stemmen. Dat was voldoende om zijn tegenstanders van de pro-Chinese Kwomintang (KMT) en de kleine middenpartij Taiwanese Volkspartij, voor te blijven.
De Chinese overheid noemt Lai consequent een ‘separatist’ en ‘onruststoker’. Het waarschuwde de Taiwanezen vooraf de ‘juiste keuze’ te maken (voor de pro-Chinese KMT), en dreigde met economische sancties bij een DPP-overwinning. Beijing intimideert de bevolking door gevechtsvliegtuigen over de middellijn van de Straat van Taiwan te sturen en grootschalige militaire oefeningen te houden.
De uitslag toont hoezeer de relaties zijn verslechterd onder meer door de machtsgreep van China in Hong Kong, de Covid pandemie en de Russische invasie in Oekraïne. Veel inwoners noemen zich enkel nog Taiwanees en niet langer Taiwanees en Chinees. (VK)
………………………………………………………..
 
Ecuador herovert de controle over zijn gevangenissen: duizend mensen opgepakt.
Een kleine week nadat misdaadbendes een geweldsgolf ontketenden binnen en buiten de gevangenissen waar duizenden van hun leden vastzitten, heeft de Ecuadoriaanse regering de controle over het gevangeniswezen teruggekregen.
Bij de operatie zijn volgens de regering meer dan duizend mensen opgepakt. Begin vorige week wisten twee belangrijke drugsbaronnen te ontsnappen uit hun cel en braken ongeregeldheden uit in 7 detentiecentra. Daarbij zijn in totaal 158 cipiers en 20 andere personeelsleden in gijzeling genomen door de bendeleden, die in veel gevangenissen in feite de dienst uitmaken. Weer een dag later pleegden handlangers buiten de gevangenis meerdere aanslagen en kaapten ze de live-uitzending van een tv-station in de grote havenstad Guayaquil. De regering van president Noboa kondigde de noodtoestand af, verklaarde strijd tegen de bendes tot ’binnenlands gewapend conflict’ en mobiliseerde het leger tegen de ‘terroristen’. Militairen ondersteunden de politie bij het ontzetten van de gevangenissen. Het criminele geweld piekt in het voorheen rustige Ecuador sinds het land uitgroeide tot draaischijf in de internationale smokkel van cocaïne uit Colombia en Peru. Noboa werd vorig jaar gekozen met de belofte de narco’s strenger aan te pakken. (NRC)
…………………………………………………………
 
Kunstmatige intelligentie neemt 40% van de banen over.
Bijna 40% van alle banen wereldwijd zal worden overgenomen door kunstmatige intelligentie (AI). Geavanceerde economieën zullen er eerder mee te maken krijgen dan opkomende markten en lage-inkomenslanden, schrijven onderzoekers van het IMF.
IMF-directeur Kristalina Georgieva spreekt in een blogpost van een ‘verontrustende trend’. 
AI kan volgens haar de welvaartskloof wereldwijd vergroten. ‘Beleidsmakers moeten dit proactief aanpakken om te voorkomen dat de technologie sociale spanningen verder aanwakkert’, onder meer met ‘uitgebreide sociale vangnetten’ en omscholingsprogramma’s voor kwetsbare werknemers.
Automatiseringsgolven waren in het verleden voornamelijk gericht op routinematige taken, maar de mogelijkheden van AI breiden zich in rap tempo uit tot cognitieve functies, waardoor de systemen enorme hoeveelheden gegevens kunnen verwerken, patronen kunnen herkennen en beslissingen kunnen nemen. Volgens het IMF zal AI menselijk werk in het overgrote deel van de gevallen waarschijnlijk niet helemaal vervangen, maar aanvullen. In geavanceerde economieën kan dit gevolgen hebben voor ongeveer 60% van de banen. ‘Als gevolg hiervan zullen zelfs hooggekwalificeerde beroepen, die voorheen als immuun voor automatisering werden beschouwd vanwege hun complexiteit en afhankelijkheid van diepgaande expertise nu wel degelijk te maken krijgen met potentiële verstoring’. (FD)
………………………………………………………………..
 
Rem op migratie is definitief geen rechts thema meer.
De tijd dat immigratiebeperking vooral een rechts thema was, lijkt voorbij nu ook een gezaghebbende staatscommissie de overheid adviseert om de immigratie naar Nederland sterk af te remmen. 
Van Zwol, voorzitter van de onafhankelijke staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050: aanstaande kabinetten moeten zich actief inzetten om de Nederlandse bevolkingsgroei af te remmen zodat de huidige welvaart wordt behouden. Dat kan onder meer door een rem te zetten op migratie. Een maximaal ‘migratiesaldo van 40- tot 60 duizend mensen per jaar’ is voor Nederland het ideale scenario van ‘gematigde groei’. Dat betekent een forse vermindering van het huidige aantal migranten dat zich in Nederland vestigt. Hij zegt dat er ‘puur op basis van de feiten’ is onderzocht wat de komende 3 decennia de maatschappelijke gevolgen zijn van de Nederlandse bevolkingsgroei. Het gaat onder meer om de gevolgen voor de economie, de fysieke leefruimte en voorzieningen zoals onderwijs, zorg, infrastructuur en sociale zekerheid.  Het is de bedoeling van de commissie om daarmee een basis te leggen voor het beleid in de komende jaren en uit te stijgen boven de lijnen van de partijpolitiek. De Tweede Kamer heeft zelf om het onderzoek gevraagd. De wens om een eerlijk antwoord te krijgen op de vraag hoe vol Nederland eigenlijk is en welke bevolkingsaantallen nog behapbaar zijn, leeft al zeker sinds 2018 breed in de Kamer. Er is geen enkel excuus meer om het niet over bevolkingsgroei te hebben erkende minister De Jong toen hij het rapport in ontvangst nam. (VK)
…………………………………………..
 
Namibië bekritiseert Duitse steun voor Israël.
Duitsland wil Israël steunen bij het Internationaal Gerechtshof, waar het zich verdedigt tegen genocidebeschuldigingen.
Namibië verzoekt Duitsland om de steun voor Israël in de Genocide zaak bij het Internationale Gerechtshof (ICJ) in Den Haag te ‘heroverwegen’. Duitsland wil namens Israël als derde partij optreden in de zaak die Zuid-Afrika tegen Israël aanspande, omdat er ‘geen enkel bewijs’ was voor genocide op de Palestijnen in Gaza door Israël.
Duitsland is door zijn naziverleden ‘bijzonder toegewijd aan de conventie tegen Genocide’.
Zo toegewijd vindt Namibië zijn voormalige koloniale bezitter niet. President Geingob reageerde door te wijzen op de genocide die Duitsland zelf pleegde in Namibië. ‘De Duitse regering moet daarvoor nog volledig boeten.’ En dus vindt Namibië het stuitend dat Duitsland, dat zich nog niet verzoend heeft met zijn eigen – in Namibië gepleegde – genocide tegelijkertijd het van genocide beschuldigde Israël steunt. 
De Duitsers pleegden tussen 1904 en 1908 een massamoord op de Herero- en Nama-bevolking in Namibië waarbij tussen de 35.000 en 100.000 mensen zijn gedood, onder andere door verhongering en sterfte door kou in concentratiekampen. (NRC)
……………………………………………………………..
 
Huizenverkoper heeft er nu nog meer fiducie in.
Het vertrouwen van mensen die hun huis willen verkopen is verder toegenomen, blijkt uit een onderzoek van Funda. Dat heeft onder meer te maken met de dalende hypotheekrentes en gestegen salarissen, wat zich vertaalt in de stijging van de huizenprijzen. Bovendien is het aanbod van woningen op de markt momenteel laag. In het laatste kwartaal van 2023 vond 63% van de ondervraagden in het onderzoek van Funda het nu een goede tijd om een woning te verkopen. In het kwartaal ervoor was dat nog 54% en een jaar eerder nog 44%. Het vertrouwen van de kopende partijen nam juist af.
Volgens Funda waren er in 2023 minder woningen beschikbaar voor verkoop dan in 2022. Het dalende aanbod is in het voordeel van verkopers. Consumenten blijken steeds meer een voorkeur te hebben om eerst te kopen en daarna te verkopen. De krapte op de woningmarkt wordt ook veroorzaakt doordat de bouw van nieuwbouwwoningen vorig jaar sterk is ingezakt. Volgens cijfers van brancheorganisatie WoningBouwersNL lag vorig jaar alleen in november het aantal verkopen op een redelijk niveau. (FD)
………………………………………………………………….
 
Steun voor Spreidingswet splijt VVD.
Het is een zeer gevoelige tik voor het gezag van VVD-leider Yesilgöz: de VVD-fractie in de Eerste Kamer distantieert zich van haar verzet tegen de Spreidingswet voor asielzoekers en stemt volgende week vóór het wetsvoorstel. Daarmee is een meerderheid gegarandeerd en zal de wet worden aangenomen.
De VVD-Senaatsfractie onder leiding van oud-minister Edith Schippers toont zich gevoelig voor de oproepen van tal van lokale bestuurders, onder wie ook veel VVD’ers om de wet goed te keuren.
De senatoren willen hen niet met lege handen laten staan. ‘We moeten de opgave eerlijker verdelen’, aldus senator Marian Kaljouw. ‘De fractie wil de burgemeesters, de commissaris van de koning, Ter Apel, het COA en de IND niet in de steek laten.’
Die verklaring knaagt aan het gezag van Yesilgöz in eigen kring. Gedurende zijn 13 jaren als premier is haar voorganger Mark Rutte zoiets nooit overkomen. Er waren al enige tijd signalen dat in elk geval een deel van de VVD-Senaatsfractie voor de wet wilde stemmen. Dat de tienkoppige fractie nu unaniem kiest voor te stemmen draagt niet bij aan Yesilgöz’ imago als onomstreden partijleider.
Het verzet tegen de Spreidingswet is sinds haar aantreden vorige zomer nauw verbonden met haar politieke profiel. Rutte steunde Eric van de Burg, Yesilgöz sloot zich echter aan bij het verzet dat in de Tweede Kamerfractie al langer leefde tegen het wetsvoorstel. Zij voerde campagne met de belofte om tegen te stemmen. (VK)
……………………………………………………………….
 
Kim Jong-un streeft niet langer Koreaanse eenheid na.
Pyongyang gelooft niet langer in vreedzame hereniging met ‘vijand nummer één’. Kim Jong-un breekt met eerder beleid.
Decennialang was ‘vreedzame hereniging’ met het zuiden een voorname doelstelling van de Noord-Koreaanse regering. Maar in een toespraak in de Opperste Volksvergadering heeft Kim Jong-un de brug naar het zuiden bijna letterlijk verbrand. Hereniging met het ‘vijandige’ zuiden acht hij onmogelijk, en Kim kondigde daarom de vernietiging aan van het Noord-Koreaanse gedeelte van de Gyeongui-spoorlijn die beide landen verbindt. Belangrijker is dat Kim de grondwet laat aanpassen, waarin nu nog wordt gerept van zuidelijke ‘landgenoten’ en ‘vreedzame hereniging en nationale eenheid’. In plaats daarvan wordt Zuid-Korea daarin straks aangeduid als ‘vijand nummer één’ en wordt opgenomen dat het hele Koreaanse schiereiland in geval van oorlog moet worden bezet. Kim zei niet op oorlog uit te zijn maar die evenmin uit de weg te gaan. (NRC)
……………………………………………………………
 
Zachte landing?
Wordt 2024 het jaar van de Zachte Landing van de economie? Nou, reken je niet rijk, waarschuwen 2 DNB-economen in ESB: van de 11 monetaire verkrappingen in de VS sinds 1965 was er slechts één een ‘volledige zachte landing’.
Ze zien er nu ook een piek in het gebruik van de term soft landing in Bloomberg-artikelen.
Dergelijke pieken werden eerder nogal eens gevolgd door een recessie. Dus: riemen vast? Of ligt hier de representatiebias op de loer? Aan de oppervlakte zien we immers als snel wetmatigheden. Princeton-econoom Alan Blinder dook onlangs in de 11 periodes van verkrappingen en ontdekte een genuanceerd beeld. Hij vond vijf min of meer zachte landingen (geen echte recessies) en 6 harde landingen.
Dat was bij twee een bewuste keuze en bij de rest lag de oorzaak buiten het monetaire beleid van de FED, zoals de oorlog. Voor een zachte landing moet een centrale bank namelijk goed zijn én geluk hebben, schrijft Blinders. Het kan dus nog alle kanten op met die economie, al is er aan potentiële externe schokken geen gebrek. Maar laten we niet vergeten: behaalde resultaten uit het verleden bieden geen enkele garantie voor de toekomst. (Anna Dijkman in het FD)
……………………………………………………………
 
Spanning in Midden-Oosten neemt verder toe na aanvallen Iran.
Pakistan heeft zijn ambassadeur in Iran teruggetrokken na een Iraanse luchtaanval op Pakistaans grondgebied. De luchtaanval kostte 2 kinderen het leven en vormt een nieuwe geweldsescalatie in de regio.
Iraanse luchtaanvallen op buurlanden Pakistan, Irak en ook Syrië hebben deze week de spanningen in het Midden-Oosten nog verder verhoogd. De beschoten landen reageren woedend. Iran zegt dat de aanvallen gericht zijn tegen terroristische groeperingen.
De aanvallen vinden plaats in de marge van de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza. De Iraanse regering, bondgenoot van Hamas, wil naar eigen zeggen niet betrokken raken bij een grotere oorlog in de regio, maar zegt zo nodig ‘zonder limieten’ raketten in te zetten tegen vijanden. (VK)
……………………………………………………………..
 
Vraag naar vliegtickets piekt door optredens Taylor Swift
Waar Taylor Swift ook heen reist, haar fans, ‘Swifties’, vliegen mee. De vraag naar vliegtickets met de bestemming Stockholm is voor 17 tot 19 mei – de data dat de Amerikaanse zangeres daar optreedt tijdens haar razend populaire The Eras Tour – met 473% gestegen.
Op de dagen dat de popster zich vertoont in steden als Warschau, Edinburgh, Liverpool en Parijs wordt meer dan een verdubbeling van de vraag gemeten. Swift en andere Amerikaanse beroemdheden hebben een groot effect op consumentengedrag; Forbes noemt dat ter ere van de popsensatie en haar fanbase het ‘Swift Effect’. The Eras Tour is de meest winstgevende tour van een artiest ooit. Volgens de Centrale Bank van Amerika heeft Swift met die tour zelfs bijgedragen aan de groei van de Amerikaanse economie. 
Het Swift-effect is evengoed in Europa te zien. De vraag naar vliegtickets komt voornamelijk uit de VS, zeker als het gaat om grote Europese steden als Parijs, Madrid, Londen of Amsterdam. In Amsterdam waar Swift begin juli zal optreden wordt boven op de normale vraag naar vliegtickets een toename van 50% gemeten door boekingsbureau eDreams. (NRC)
……………………………………………………………….
 
Rentes op spaardeposito’s zijn weer gedaald.
De rentes op spaardeposito’s zijn de afgelopen weken voor alle looptijden weer omlaaggegaan, zo blijkt uit cijfers van Geld.nl. De depositorentes volgen de dalende kapitaalmarktrentes. Afgelopen anderhalf jaar waren de rentes gestegen en hebben de consumenten een groter deel van hun spaargeld op depositorekeningen gezet. De rentes zijn flink gestegen op deposito’s, oftewel rekeningen waarop geld voor een vaste looptijd wordt neergezet. Maar de rente daalt nu snel. Zo konden consumenten begin januari hun geld nog 5 jaar vastzetten voor gemiddeld 3,6% rente, nu is dat 2,9%.
Tot en met december lag de hoogste rente in Nederland voor 5 jaar vast op 4,1%, nu is dat 3,6%. De hoogste rentes zijn te vinden bij buitenlandse banken die in Nederland actief zijn.
Consumenten hebben het afgelopen anderhalf jaar een groter deel van hun spaargeld op deposito’s gezet. Volgens de cijfers van DNB stond eind november bijna 17% van het spaargeld in Nederland op depositorekeningen, het hoogste niveau in 10 jaar tijd.
…………………………………………………………….
 
Rusland ziet de dreiging van westerse F-16.
Rusland bereidt zich voor op de westerse F-16’s, waarvan de eerste dit jaar worden verwacht. Die zouden de oorlog in de lucht kunnen beslechten, beseft het Kremlin. ‘Degene die de lucht controleert bepaalt hoe de oorlog eindigt.’
De Russische luchtmacht leed deze week, krap 2 jaar na de invasie van Oekraïne, een pijnlijk verlies. Voor het eerst slaagden de Oekraïners erin een van de kostbare Russische radarvliegtuigen uit de lucht te schieten. Die stellen Moskou in staat te opereren in het Oekraiense luchtruim.
De specialisten in die geavanceerde Beriev A-50 sporen tot op honderden kilometers afstand vijandelijke gevechtsvliegtuigen op en coördineren vervolgens een luchtaanval. Ze vinden ook de doelwitten voor Ruslands modernste raketverdedigingssystemen op de grond, de S-400. De integratie van beide wapensystemen zou volgens de Britse inlichtingendienst zijn bespoedigd omdat de Russen de komst vrezen van het succesvolste westerse gevechtsvliegtuig van de afgelopen 50 jaar, de F-16. De A-50’s opereren nu dichter bij Oekraïne en nemen zo meer risico met alle gevolgen van dien. Mogelijk werd de A-50 geraakt door een raket afkomstig van het Patriot-luchtverdedigingssysteem. Russische militaire bloggers zeggen dat het kostbare toestel wellicht uit de lucht is geschoten door een fout van de eigen luchtverdediging.
Kiev wil dat er dit jaar een einde komt aan de bewegingsvrijheid van de Russen in de lucht, onder meer door de inzet van de F-16’s. De Russische luchtmacht wist tot nu toe in de oorlog de dans te ontspringen omdat zij, tot verbazing van het Westen, minder grootschalig werden ingezet dan verwacht. In Oekraïne slaagden de Russen er niet in volledige superioriteit in de lucht te krijgen omdat het niet lukte de Oekraiense luchtverdediging volledig uit te schakelen. De Russische vliegers moeten voortdurend oppassen voor het luchtverdedigingssystemen als de Buk en de S-300. Ook houden ze zich bij voorkeur op in het bezette deel van Oekraïne. Het onvermogen om de Oekraiense luchtverdediging op te sporen is de grootste mislukking van de luchtmacht, aldus de Britse defensiedeskundige Justin Bronk. Ook de ondersteuning van de grondtroepen ging niet goed. Wij hadden een gecoördineerde inzet van de luchtmacht met de grondtroepen verwacht zegt Dick Berlijn die jarenlang de luchtmacht leidde. De effectiviteit van Russische aanvallen was daardoor veel minder dan die had kunnen zijn.
De verliezen van de grondtroepen zijn enorm, ook veel helikopters zijn neergehaald maar de Russen hebben veel minder jachtvliegtuigen verloren. De komst van de F-16’s kan dat echter veranderen. In de lucht is het kleine aantal oude gevechtsvliegtuigen zoals de MIG-29 nu geen partij voor de Russen. Veel zal afhangen van met name de bekwaamheid van de Oekraiense piloten die eind vorig jaar aan hun opleiding begonnen. Belangrijk is ook de bewapening: met radarzoekende raketten kunnen Russische toestellen bij luchtgevechten van grote afstand worden uitgeschakeld en met slimme bommen kunnen precisie-gerichte aanvallen op de grond worden uitgevoerd. (VK)