Nieuwsoverzicht van ma 22 t/m zo 28 januari 2024

Trage aanpassing benzineprijs deert automobilist.
+ Benzineprijzen stijgen sneller bij een olieprijsstijging dan andersom.
+ Gebrekkig zoekgedrag autorijders is onder andere de oorzaak ervan.
+ Weggebruikers worden zo voor zeker €200 mln per jaar benadeeld.
Olieprijsstijgingen werken sneller door in de benzineprijzen dan olieprijsdalingen. Dat leidt tot extra kosten voor de consument en voor de transportsector. Het onderzoek van ACM laat zien dat de schade ongeveer 3,6 eurocent per liter getankte benzine bedraagt. Op basis van de hoeveelheid getankte benzine gaat het om bijna €200 mln nadeel. Als consumenten niet naar de voordeligste aanbieder zoeken kan een pomphouder een prijs hoog houden.
De ACM heeft geen instrumenten om dit soort marktproblemen op te lossen omdat dit buiten het huidige mededingingstoezicht valt. Met meer instrumenten kan men wel een rol spelen om concurrentie op een markt op te lossen. In sommige landen zoals Duitsland en het VK hebben toezichthouders onderzoeks- en remediebevoegdheid en kunnen ze de markt onderzoeken en doorlichten. (FD)
……………………………………………………….
 
Beschietingen in 4 landen vergroten angst voor verdere uitbreiding Gaza-oorlog.
Militair geweld in Syrië, Irak, Libanon en Jemen heeft de vrees voor uitbreiding van de Gaza-oorlog verder aangewakkerd, Israël zou een auto in Libanon en een huis in Damascus hebben getroffen, de VS een raketinstallatie van de Houthi’s in Jemen, en Iraanse pro-Iraanse milities een Amerikaanse luchtmachtbasis in Irak.
Dit soort aanvallen zet de situatie in de regio meer en meer op scherp. De secretaris-generaal van de VN Guterres noemt het Midden-Oosten ‘een kruitvat’. Dreigend is ook dat de regering Biden volgens The Washington Post aan plannen werkt voor een ‘langdurige militaire operatie tegen de Houthi’s’ omdat Amerikaanse en Britse beschietingen daar geen einde kunnen maken aan raketaanvallen op vrachtschepen in de Rode Zee. De strijd in Gaza gaat te midden van dit uitdijende geweld in volle hevigheid door. Het aantal Palestijnse doden is dit weekeinde tot voorbij 25 duizend gestegen.
Guterres noemt het doden van zo veel Palestijnen ‘hartverscheurend en absoluut onaanvaardbaar’.
Hij steunt een wereldwijde oproep om het conflict op te lossen door de Palestijnen na de oorlog een eigen staat te geven: ‘Het recht van Palestijnen op een eigen staat moet door iedereen worden erkend.’ (VK)
………………………………………………………..
 
Ron DeSantis schort zijn campagne op,
‘Het is mij duidelijk dat een meerderheid van de kiezers bij de Republikeinse voorverkiezingen Trump nog een kans wil geven.’ 
Trump heeft al maandenlang een ruime voorsprong onder Republikeinse kiezers. DeSantis die voorheen gold als een belangrijke kanshebber voor de Republikeinse kandidatuur om het op te nemen tegen Joe Biden slaagde er tijdens een maandenlange campagne niet in aan de hooggespannen verwachtingen te voldoen. Hij kwam vorige week nipt als verre tweede uit de bus in Iowa. Trump won daarbij meer dan 50% van de stemmen. In New Hampshire stond hij er nog slechter voor. Daar gold alleen Nikki Haley, de voormalige Amerikaanse ambassadeur bij de VN, als een kandidaat die Trump met enige kans kon bestrijden. (NRC)
…………………………………………………………
 
Bijna 70.000 gedupeerden melden zich in toeslagaffaire.
Gedupeerden konden zich tot eind 2023 melden om in aanmerking te komen voor compensatie. Na aanmelding volgt er een eerste toets waarbij wordt bepaald of iemand recht heeft op een herstelbetaling. Van de 68.376 mensen die zich hebben gemeld, heeft 95% die toets inmiddels doorlopen. Op basis daarvan zijn tot nu toe 33.225 ouders erkend als gedupeerd. Zij ontvangen €30.000 schadevergoeding en krijgen hulp van de gemeente om hun leven weer op de rit te krijgen.
Voor zowel erkende als niet-erkende gedupeerden volgt nog een integrale beoordeling die meer tijd in beslag neemt. Het ministerie verwacht in de eerste helft van 2025 circa 90% van alle beoordelingen te hebben afgerond. Bij de integrale beoordeling wordt ook nog gekeken naar eventuele schade die ouders hebben geleden - buiten de €30.000 die erkende gedupeerden standaard krijgen. Tot dusver heeft de overheid ruim €776 miljoen uitgekeerd aan gedupeerden na een eerste toets en nog eens €960 miljoen schadevergoeding na de integrale beoordeling. Het aantal gedupeerden ligt veel hoger dan initieel verwacht. In 2020 werd er nog €550 miljoen gereserveerd voor de hersteloperatie maar inmiddels zijn de geraamde kosten opgelopen tot ruim €7 miljard! (FD)
…………………………………………………………….
 
Succes in Ecuador bij ‘war on drugs’: vangst 22 ton coke, waarde 1 miljard.
Het is een opsteker voor president Noboa (36), die eerder deze maand de oorlog verklaarde aan de drugsbendes. De zakken vol cocaïne zaten verstopt tussen de bananenplanten in een plantage nabij de plaats Vinces in de centrale provincie Los Rios. De vondst behoort tot de grootste drugsvangsten wereldwijd en betekent volgens het leger een ‘flinke klap’ voor de internationale drugshandel. In één keer onderschepte Ecuador een tiende van de vorig jaar in beslag genomen coke (ruim 200 ton).
Een welkom succes voor de jonge Noboa die in november aantrad en een land erfde dat in recente jaren onder de voet werd gelopen door rivaliserende drugsbendes. In een jaar of vijf veranderde Ecuador van een relatief veilig land in een van de belangrijkste cocaïnehavens in Zuid-Amerika.
Twee weken geleden ontsnapte de machtige drugsbaas Macías, alias Fito uit de gevangenis en toen kort daarop gewapende criminelen een televisiestudio hadden gegijzeld kondigede Noboa de noodtoestand af. Ecuador verkeert in een staat van ‘intern conflict’, stelde hij. Hij bestempelde 22 bendes tot terroristen, stelde een avondklok in en verklaarde de drugscriminelen de oorlog en in navolging van Colombia, El Salvador en Mexico stuurde hij het leger de straten op in de grote steden. (VK)
……………………………………………………
 
Oekraine-oorlog dringt dieper door in Rusland.
Oekraiense drones raken steeds vaker infrastructurele en militaire doelen ver in Rusland. Moskou kan het kolossale land met geen mogelijkheid volledig afsluiten voor aanvallen van buiten.
Het was vooral eenrichtingsverkeer, in het eerste jaar na de massale Russische invasie. Russische drones en raketten regenden neer op Oekraiense steden en dopen, op woonwijken, winkelcentra, industrieterreinen, elektriciteitscentrale en andere infrastructuur. 
Bijna twee jaar na de grootscheepse inval is de oorlog bijna dagelijks zichtbaar in Rusland zélf. Niet alleen in de grensgebieden, maar ook op honderden of zelfs duizenden kilometers van de frontlinies in Oekraine. Met drone-aanvallen, met raketten, of door sabotage aan spoorlijnen in Ruslands Verre Oosten. Regelmatig – anoniem – opgeëist door een van Oekraiense geheime diensten. De metershoge vlammen aan de Finse Golf in een terminal van de gasgigant Novatek tonen aan dat Oekraine niet alleen waardevolle economische doelen in kaart heeft gebracht maar ze nu ook kan raken. De aanval stond niet op zichzelf. Dezelfde dag werden drone-aanvallen gemeld in de regio’s Toela, Smolensk en Orjol. In Toela betrof het een wapenfabriek. Ook de andere doelwitten zouden ten dienste staan van de Russische krijgsmacht.
Vorig week eiste Oekraine de verantwoordelijkheid op voor aanvallen op een oliedepot inde buurt van Sint-Petersburg, bijna duizend (!) kilometer ten noorden van Oekraine, op een olieterminal bij Klintsy in de regio Brjansk, en op een kruitfabriek bij de stad Tambow.  Steeds meer Russen zien de gevolgen van de oorlog in eigen land: explosies rond fabrieken, bij brandopslagplaatsen, op vliegvelden of ontsporingen van treinen. Kiev profiteert steeds meer van de gaten in de Russische verdediging die uitdunt. ‘Ze hebben de frontlinies en de Krim volgebouwd met luchtafweer maar het Russische grondgebied is niet goed voorzien van defensiematerieel’.
Zelensky: ‘De Russische bevolking gaat meer merken van de oorlog. Langzaam komt de oorlog terug naar het grondgebied van Rusland – naar zijn symbolische centra en militaire bases, dat is een onvermijdelijk, natuurlijk en absoluut eerlijk proces.’ (NRC).
……………………………………………………………
 
Starters domineren op woningmarkt grote steden.
De huizenprijzen gaan weer omhoog in Nederland. In december steeg de prijsindex van het CBS en het Kadaster voor het eerst sinds tien maanden op jaarbasis. Het aantal transacties is nog wel laag doordat het aantal doorstromers flink is gedaald. Het aantal starters nam in 2023 juist wat toe, vooral in de 4 grote steden. In het 4e kwartaal van 2023 kochten starters 14% meer woningen in de 4 grote steden dan een jaar eerder. Hun aandeel kwam daar op ruim 60% van alle transacties, twee jaar geleden was dat 48%. In Amsterdam was met 64% het grootste aandeel starters te vinden. Het aandeel starters in heel Nederland steeg vorig jaar van 39% naar 43% van alle kopers. Dat is het hoogste percentage sinds 2014. Het aantal doorstromers op de woningmarkt daalt sinds de piek in 2020 al twee jaar op rij juist flink.
Starters betalen gemiddeld genomen minder voor een koopwoning dan doorstromers. Het verschil nam in het vierde kwartaal van 2023 verder toe. Voor starters steeg de gemiddelde koopsom met 1,8% in vergelijking met een jaar eerder, doorstromers betaalden 3,6% meer. (FD)
………………………………………………………
 
Medicijntekorten stijgen explosief.
Vijf miljoen Nederlanders hebben het afgelopen jaar hun voorgeschreven medicijnen niet kunnen ophalen bij de apotheek omdat er een tekort was. In totaal was 2.292 keer een medicijn langer dan 2 weken landelijk niet leverbaar.
Daarmee bereiken de medicijnentekorten nieuwe recordhoogten. Vorig jaar ging het nog om 1.514 tekorten. ‘De tekorten maken duidelijk zegt KNMP-voorzitter Prins dat we anders moeten kijken naar de geneesmiddelenvoorziening. We krijgen het in Nederland met een zorgbudget van 111 miljard euro niet voor elkaar om medicijn strips met de prijs van een pakje kauwgom voldoende op voorraad te hebben. Ik kan dat niet meer uitleggen!’
De tekorten gaan allerlei soorten patiënten aan. Hartpatiënten kwamen te zitten zonder medicijnen waardoor zij een grotere kans liepen op een hartaanval. Patiënten die last hebben van angst- of slaapstoornissen hebben een tekort aan kalmerende middelen. Epilepsiepatiënten moesten noodgedwongen overstappen op andere medicijnen met een vergrote kans op aanvallen als gevolg. Ook aan antibiotica, tetanusvaccins, kanker- en Parkinson medicijnen was een tekort. Vorig jaar hebben apothekers elke dag 17 duizend medicijnrecepten moeten aanpassen omdat het gevraagde middel niet meer in de schappen ligt. Prins verwacht dat de tekorten de komende jaren alleen maar zullen toenemen! (VK)
…………………………………………………..
 
Turkije steunt Zwedens toetreding tot de NAVO.
Ankara blokkeerde lange tijd de Zweedse toetreding maar eindelijk is het zover: het Turkse parlement is akkoord gegaan met Zwedens toetreding tot de NAVO. 
Daarmee is een zoveelste hoofdpijndossier in de Turks-Westerse diplomatie van tafel en lijkt Zweden de 32elidstaat te zullen worden van het bondgenootschap.
Niet alleen de regeringspartijen AKP en MHP maar ook oppositiepartijen als de CHP stemden voor de toetreding. Eigenlijk had de ratificatie zo gepiept moeten zijn maar het kwam er maar niet van. De belangrijkste verklaring voor het Turkse getreuzel was het gebrek aan voortgang binnen een ander dossier dan de woede over de PKK-sympathisanten of koranverbranders in Stockholm. Het ging om de levering van de F-16-gevechtsvliegtuigen door Amerika aan Turkije. De levering van de F-16’s zal de Turkse luchtmacht versterken en de vertrouwensband met Ankara herstellen zegt Rich Outzen, Turkije analist van de Atlantic Council in Washington. ‘Paradoxaal genoeg dient dat in feite hetzelfde doel als Zwedens NAVO-toetreding: het afschrikken van Rusland.’ (NRC)
……………………………………………………..
 
De PVV en de werkelijkheid.
‘Mevrouw kan niet wachten, mevrouw moet nú dat geld hebben!’
Weet u nog, dat tv-debat van SBS? Waar Timmermans veel te genuanceerd antwoordde op een vraag van een chronisch zieke vrouw. En Wilders hem woedend onderbrak dat het ‘een schánde!’ was dat hij het eigen risico niet nú ging afschaffen. En hem toebeet dat hij ‘het contact met de werkelijkheid totáál was verloren’. De politieke werkelijkheid viel de PVV deze week rauw op het dak toen Agema vol in de val van SP-leider Dijk trapte. Die wapperde met een motie om het eigen risico nú af te schaffen. Maar nee, Agema wilde ermee wachten vanwege de (in)formatie en vroeg zich af ‘hoe we dit gaan betalen’.
Heel verstandige taal van Agema, die zich ook ineens druk maakte over de ‘agressieve toon’ in het debat. Het kan verkeren.
Die werkelijkheid is natuurlijk dat de PVV op het punt staat op te schuiven van boze roeptoeter aan de zijlijn naar het centrum van de macht. Dat betekent onderhandelen in de achterkamertjes en compromissen sluiten. Want ja, zonder vuile handen kom je nergens in de politiek. Dat snapt de PVV heel goed. Nu nog even aan de kiezers uitleggen en de volgende keer ook vooraf graag. (FD)
………………………………………………………
 
Patiënten hoeven minder ver te reizen naar buitenpoli’s van ziekenhuizen.
Door de opening van tientallen speciale buitenpoli’s is de afstand naar een ziekenhuis in het afgelopen decennium voor burgers verkleind. Waar patiënten in 2008 gemiddeld nog 5,2 kilometer moesten reizen naar een ziekenhuis of buitenpoli was de afstand in 2022 gedaald naar 4,9 kilometer, aldus het CBS.
De bevindingen wijken af van het algemene beeld dat de zorg in met name landelijk gebied door sluiting van ziekenhuizen (van 142 naar 108) aan het verschralen is. De reisafstand naar een volledig ingericht ziekenhuis is wel opgelopen van 6,4 naar 7,3 kilometer. De afname van het aantal ziekenhuizen is echter opgevangen door een fikse toename van buitenpoli’s van 52 naar 143 locaties. Hier kunnen alleen eenvoudige poliklinische ingrepen worden gedaan. (VK)
………………………………………………………
 
Oekraine dreigt de ‘slag om munitie’ te verliezen.
Oekraine kampt met steeds grotere munitietekorten, zowel tegen de aanhoudende Russische luchtaanvallen op de steden als aan het front.
Terwijl Rusland zijn aanvallen op de Oekraiense steden en langs het oostelijk front opvoert, kampt Oekraine met steeds grotere munitietekorten. Dinsdag vielen zeker 18 doden bij raketaanvallen op Kiev en Charkov. Stoltenberg waarschuwt dat een verhoging van de productie van munitie ‘absoluut noodzakelijk’ is om voldoende steun te kunnen blijven geven.
Volgens hem is de oorlog verworden tot een ‘slag om munitie’. Ook uit Washington kwam dinsdag een waarschuwing voor de kritieke situatie waarin Oekraine terecht kan komen. ‘De Russen hebben zeker niet te lijden onder dezelfde onzekerheid, want zij vragen Noord-Korea om ballistische raketten en Iran om drones, terwijl ze die zelf ook nog produceren.’ Volgens Amerika zijn de aanhoudende Russische luchtaanvallen niet alleen bedoeld om de Oekraïners ‘meer lijden toe te brengen en te proberen hun wil te breken’, maar ook een poging om de Oekraiense luchtverdedigingssystemen ‘te overbelasten’. Op veel plekken aan het duizend kilometer lange front zijn de Russen al maanden in het voordeel; afgelopen zomer schoten zij volgens schattingen van de EU dagelijks meer dan 20.000 (!) granaten af. Oekraine moet zich beperken tot zo’n 2.000 granaten per dag. (NRC)
……………………………………………………
 
Bouw nieuwe woningen zal dit jaar 11% krimpen volgens CBS.
Voor 2025 verwacht het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) in een gisteren verschenen rapport dat de bouw weer aantrekt. Obstakel in het bouwtraject is de verlening van bouwvergunningen. Door trage vergunningstrajecten kon het afgelopen jaar het overheidsdoel van 100.000 nieuwe woningen per jaar erbij niet worden gehaald. De krimp beperkt zich dit jaar niet tot woningen. Voor utiliteitsbouw als scholen, ziekenhuizen en andere openbare gebouwen is de productie dit jaar met een daling van 10% nauwelijks beter. De totale bouw krimpt dit jaar naar verwachting met 3,5%.
De werkgelegenheid daalt dit jaar met 9.000 voltijdbanen. Voor de komende 2 jaren voorspelt het EIB een verlies van 12.000 voltijdbanen. (FD)
………………………………………………….
 
Zangeres Melanie (1947-2024) was symbool van de flower power.
Hees en teder zong ze, maar ook doordringend en vol protest. Melanie blijft verbonden met de jaren zestig, al bleef ze tot kort voor haar dood actief.
‘Husky voice’ was de Amerikaanse aanprijzing van haar stem. Maar luister nog eens goed naar haar, toen ze solo optrad op vermaarde popfestival Woodstock in 1969: ze zat alleen op een stoel, bespeelde de akoestische gitaar, wijdvallende rode jurk aan, lang haar en een pony. Ze was 22 en zong meer dan alleen hees Beautiful People en Mr. Tambourine Man. Hees, ja, maar ook teder, kwetsbaar in de hoge tonen, soms met felle, doordringende uithalen. Het Woodstock-publiek stak kaarsen aan. Ze groeide uit tot het symbool van een generatie, van de flowerpower en hippiecultuur.
Afgelopen dinsdag 23 januari is Melanie overleden op 76-jarige leeftijd. Ze werd geboren in de wijk Queens, New York. Op 5-jarige leeftijd had ze al een eerste plaatje, Give a little kiss, in de stijl van Shirley Temple.
Als Woodstock-legend kreeg ze wereldhits als Lay down, beautiful People en Look what they’ve done to my song. Beter dan in dit lied kon Melanie de tijdgeest van toen niet weergeven: ze zong lyrisch en vol protest tegelijk. In feite gaat het om de aantasting van een kunstenaar door de vercommercialisering van de muziekindustrie, maar in bredere zin is het een antiautoritair lied. Hier zong een strijdbare vrouw tegen onrecht, ze hadden haar lied veranderd, ‘they turned it upside down’. Het is één van de belangrijkste protestsongs uit een tijdperk. (NRC)
……………………………………………………
 
Yesilgöz door stof op VVD-congres: ‘Heb meer mensen boos gemaakt dan verwacht’
De nieuwe partijleider erkent dat ze fouten heeft gemaakt. Dat ze snel een gedoogrol bedacht voor de VVD in het nieuwe kabinet, leverde haar ‘een koude douche’ op. Maar ze houdt wel haar koers vast.
Met een flinke dosis deemoedigheid maar ook wat bravoure (ik ben niet gauw bang), heeft Yesilgöz zaterdag op het partijcongres van de VVD geprobeerd de rijen te sluiten.
Ze nam zichzelf daarbij flink de maat. ‘Er zijn zaken niet goed gegaan. De verkiezingsuitslag is er één van: we gingen voor goud, maar we kregen brons.’ Maar vooral dat ze na de verkiezingen zei dat de VVD alleen als gedoogpartner betrokken zal zijn leverde onrust op binnen de partij, merkte ze op. Meer dan ze had verwacht, erkent de VVD-leider.
‘Ik dacht: we moeten weer ‘gewoon’ in een kabinet stappen alsof er niets gebeurd is?” Yesilgöz vond van niet. ‘Want het signaal van de kiezer was dat zelfs als je een slechte ‘haardag’ hebt, het de schuld van de VVD is. Maar Yesilgöz zegt dat ze ‘onvoldoende heeft verteld’ wat de VVD ‘wél kan gaan doen’, namelijk: we kunnen beleid mogelijk maken waar we achter staan’.
Bovendien zei ze spijt te hebben van de motie die zij in december indiende waarbij ze de Eerste Kamer opriep de spreidingswet niet te behandelen. Dat werd een uitglijder. Volgens haar heeft ze ermee onnodig tweedracht gezaaid in de partij. ‘Terwijl we allemaal hetzelfde willen: een lagere instroom van migranten’.
Ze heeft ook te veel benadrukt wat de VVD niet wil doen: volwaardig in het kabinet stappen. ‘Ik weet dat mijn woorden voelden als een koude douche, heb meer mensen boos gemaakt dan ik had verwacht. Ik heb me te veel gericht op de 10 zetels die we hebben verloren. Maar de boodschap is ook: we willen verantwoordelijkheid pakken. Inmiddels zitten we dus elke dag aan de onderhandelingstafel in de formatie.’
Tegelijk nam Yesilgöz geen afstand van haar gekozen koers: ze herhaalde niet dat ze de gedoogrol voor de VVD blijft huldigen, maar gooide evenmin het roer om. Daarmee blijft een crisis op de loer liggen. Ze benadrukt wel dat het ‘niet aan de VVD zal liggen’ als het erom gaat de formatie te doen slagen. ‘Om een rechts kabinet mogelijk te maken zoals de kiezers willen’. Ze noemde het ‘een goede kans’ dat er een stabiele samenwerking komt met PVV, NSC en BBB.
‘Maar we blijven wie we zijn. We hebben principes waar we niet over onderhandelen. Zoals de rechtsstaat, zoals degelijke overheidsfinanciën, maar ook dat we onze internationale positie hoog houden. Daar houden we aan vast. Aan welke tafel we ook zitten!’ (Het Parool)