Nieuwsoverzicht van ma 29 januari t/m zo 4 februari 2024

Lexicon van de formatie:
+ Radiostilte: niets zeggen tegen journalisten, maar je mening ongezouten geven op X en op een partijcongres. Of elkaar via een ander medium beledigen. Als het maar niet op de radio is. Zie ‘Sneer’.
+ Sneer: gemene uitspraak die de sfeer op geen enkele manier bederft.
+ Informateur: columnist die denkt dat formatie niet lang hoeft te duren. Zie ’63 dagen’.
+ 63 dagen: niet lang, echt niet. We maken vorderingen, sfeer is goed.
+ Premiers kandidaat: Zie ‘informateur’.
+ Gezamenlijke basislijn voor waarborgen grondrechten: Iedereen vindt wat anders maar als we er nou maar niet over doorpraten, merk je daar niets van.
+ Vervolgens: (Als in de informatieopdracht: ‘…indien overeenstemming over grondrechten, vervolgens onderzoeken of dat er ook is bij andere onderwerpen’) Betekenis: tegelijkertijd. Of: eerst.
+ Voorbij de modellenwerkelijkheid kijken: Je programma niet laten doorrekenen en onvoorbereid aan de formatietafel verschijnen. Zie ‘Dyscalculie’.
+ Dyscalculie: gratis bier voor iedereen.
(Mathijs Bouman in het FD)
……………………………………………………………..
 
Lokale lasten omhoog: gemeenten verwachten 8,5% meer belasting te heffen.
De gemeentebelastingen gaan in 2024 aanzienlijk stijgen. Gemeenten houden rekening met een stijging van 8,5% va de opbrengsten, zo heeft het CBS berekend. Dit is de hoogste stijging sinds 2007. Parkeerheffingen gaan het meest omhoog. Volgens de begroting leveren die in 2024 11% meer op voor de gemeentekas dan het jaar daarvoor. In totaal verwachten gemeenten voor 13,3 miljard euro aan belastingen te heffen.
De heffingen voor afval en riool leveren de gemeentekas ruim 6% meer op. De opbrengst uit onroerendzaakbelasting voor woningen zal dit jaar met 6,6% stijgen, vooral door de flink gestegen WOZ-waarde. Die is in een jaar tijde met gemiddeld 16% gestegen.
Gemeenten stemmen het belastingtarief meestal af op de verandering in de WOZ, maar de doorgevoerde tariefdaling is nu vaak niet genoeg om de hogere WOZ-waarde op te vangen.
In 2023 betaalde het gemiddelde huishouden met een koopwoning 944 euro aan gemeentelijke woonlasten, voor huurders lag dat op 436 euro. Hoeveel de gemiddelde burger exact meer gaat betalen is nog niet bekend, maar een stijging van ruim 6% betekent dus enkele tientallen euro’s meer belasting op jaarbasis. De regionale verschillen zijn groot. Bloemendaalse huiseigenaren betalen gemiddeld 1.874 euro, inwoners van Aalten 652 euro. (VK)
…………………………………………………….
 
Marktplaatser vanaf nu bekend bij de belastingdienst.
Platformbedrijven delen vanaf deze week direct informatie over inkomsten van hun gebruikers met de Belastingdienst.
De inkomsten van Nederlanders via platformen als Marktplaats, Airbnb en Vinted worden vanaf deze week rechtstreeks aan de Belastingdienst doorgegeven. In eerste instantie gaat het om de inkomsten over 2023 van mensen en bedrijven die zich in dat jaar hebben aangemeld bij deze platformen.
Daarnaast zijn de online-platformen per 2024 begonnen met gegevens verzamelen over ál hun gebruikers, dus ook die van voor 2023. Zodat ze de bedragen die mensen in het huidige jaar via de platformen ontvangen over een jaar met de Belastingdienst kunnen delen. Om dat te kunnen doen hebben ze van veel gebruikers aanvullende persoonsgegevens nodig. Het verzamelen van informatie door deze bedrijven voor de Belastingdienst is een nieuwe verplichting, die voortvloeit uit Europese regelgeving, die in Nederland al op 1 januari 2023 inging.
Uiterlijk 31 januari verwacht de Belastingdienst de eerste rapportages over het afgelopen jaar. Of er vervolgens ook belasting over geheven wordt, verschilt per persoon en situatie. Het gaat om inkomsten die eigenlijk al moesten worden opgegeven onder ‘overige inkomsten’ of ‘winst’ wat in de praktijk niet altijd gebeurt. Dit raakt heel veel Nederlanders. ‘De reikwijdte van deze wet is veel groter dan wij aanvankelijk dachten’, zegt Van Schijndel, partner bij PWC en gespecialiseerd in deze DAC7-richtlijn van de EU. Hij zet vraagtekens bij de grote hoeveelheid persoonsgevoelige informatie die de bedrijven voor de belastingdienst moeten verzamelen. 
Overigens vallen onder de verplichting bijvoorbeeld ook sites voor werkbemiddeling zoals Temper en YoungOnes.  (NRC)
……………………………………………………………….
 
Nederlander waakt online goed over persoonlijke data.
Meer dan 90% van de Nederlandse internetgebruikers heeft in het laatste kwartaal van 2023 iets gedaan om zijn persoonlijke gegevens te beschermen. Op de Finnen na zijn de Nederlanders binnen Europa het actiefst met het beschermen van hun privacy op internet, zo blijkt uit cijfers van Eurostat. Duitsers en Belgen scoren onder het gemiddeld.
Ruim 4 op de 5 van de Nederlandse internetgebruikers weigeren hun locatie te delen via internet of beperken de toegang tot persoonlijke profielen. Daarentegen vraagt slechts 15% aan providers de verzamelde data in te zien en deze bij te werken of te verwijderen.
Terwijl in Nederland bijna alle internetgebruikers iets doen om hun data te beschermen is dat in Slovenië, Letland en Roemenië nauwelijks meer dan de helft. Duitsers en Belgen zijn zich slecht bewust van hun online privacy en scoren onder het Europees gemiddelde.
Naar leeftijd zijn er flinke verschillen. Jongeren delen makkelijker persoonlijke informatie via internet. In de groep van 18 tot 35 is bijna de helft daartoe bereid, tegenover gemiddeld 30% van de Nederlanders. Dat blijkt uit onderzoek van vorig jaar van brancheclub DDMA. (FD)
………………………………………………….
 
Druk op deal met Hamas neemt toe, ook Israël kan pauze gebruiken.
Onder druk van de VS wordt gewerkt aan een deal tussen Israël en Hamas. Ook voor Netanyahu zou een adempauze welkom zijn: zo vlot verloopt de oorlog niet.
Het is nog veel te vroeg om te juichen maar de onderhandelingen over een mogelijke gevechtspauze in Gaza werden door Israël in elk geval ‘constructief’ genoemd. De partijen die aan tafel zaten hopen een einde te maken aan de zware Israëlische aanvallen die al aan 26 duizend mensen het leven hebben gekost, en ze hopen ook de spanningen in de regio te temperen. Met name Biden maakt zich zorgen over dat laatste, bijvoorbeeld omdat de Houthi’s de internationale handel in de Rode Zee blijven bedreigen met raketaanvallen. Maar ook elders in het Midden-Oosten keert de oorlog in Gaza zich steeds meer tegen de VS. Aan de Jordaans-Syrische grens kwamen 3 Amerikaanse militairen om bij een drone-aanval van een pro-Iraanse militie. Bovendien moet Biden rekening houden met het pro-Palestijnse deel van zijn electoraat dat zich steeds heviger roert.
De onderhandelingen vinden plaats in Parijs onder leiding van CIA-baas William J. Burns. Verder zitten de hoofden van de Israëlische en Egyptische inlichtingendiensten aan tafel evenals de premier van Qatar, Mohammed bin Abdulrahman al Thani. Er wordt niet direct met Hamas gesproken: Egypte en Qatar treden op als bemiddelaars van Hamas. 
Er wordt gesproken over een humanitaire gevechtspauze van 2 maanden, in ruil voor de vrijlating van alle ontvoerde Israëliërs. Er worden nog 136 mensen vermist van wie een deel vermoedelijk is omgekomen bij de gevechten. Naast meer humanitaire hulp wordt ook onderhandeld over de vrijlating van Palestijnse gevangenen uit Israëlische gevangenissen. (VK)
………………………………………………………
 
Brexit in Sahel scheurt Ecowas.
Mali, Niger en Burkina Faso verlaten het samenwerkingsverband dat het drietal na staatsgrepen zware sancties had opgelegd.
Daarmee worden de scheuren in de instabiele Sahel steeds dieper. In hun verklaringen beschuldigen de militairen het regionale blok ervan ‘onder invloed van buitenlandse mogendheden een bedreiging te zijn geworden voor zijn lidstaten’. Groot pijnpunt zijn de ‘illegale, onwettige, inhumane en onverantwoordelijke’ sancties die hen na hun staatsgrepen in 2020 (Mali), 2022 (Burkina Faso) en 2023 (Niger) zijn opgelegd.
Zo werden grenzen gesloten, staatstegoeden bevroren en financiële transacties geblokkeerd en haperde hun import: allemaal zaken die het blok dat tot nu toe 15 landen verenigde regelt. Vooral in Niger, dat onder meer voor zijstroom afhankelijk is van buurland Nigeria, of voor de aanvoer van voedsel en medicijnen van Benin, zijn de gevolgen verwoestend gebleken.
Tegelijk, stellen de militairen, was Ecowas de grote afwezige in hun jarenlange strijd tegen aan Al-Qaida en aan IS gelieerde Jihadisten die de Sahel steeds verder destabiliseren en wier opmars al duizenden levens kostte. Wat er nu precies gaat gebeuren is ongewis (NRC)
…………………………………………………………..
 
Lelystad Airport mag definitief niet open van de Tweede Kamer.
Een motie van die strekking is deze week aangenomen door de Tweede Kamer. Het doek is daarmee gevallen om ooit het kleine vliegveld open te stellen voor vakantievluchten. Schiphol, eigenaar van Lelystad Airport heeft al 150 mln gestoken in de verbouwing.
Maar een Kamermeerderheid eist nu ‘dat de regering met een voorstel komt om Lelystadairport definitief niet te openen voor de commerciële burgerluchtvaart. De Kamer vindt dat opening van de luchthaven ‘onwenselijk is voor klimaat, de volksgezondheid en vanwege de schaarse stikstofruimte’. De motie, ingediend door de PvdD, D66, GroenLinks-PvdA, Christen Unie, Volt en SP kreeg een meerderheid dankzij steun van onder meer NSC en BBB.
Daarmee komt een einde aan een jarenlange politieke en maatschappelijke strijd rond de opwaardering van het kleine vliegveld. In 2015 kreeg Schiphol toestemming om het dochterbedrijf in Lelystad aan te passen voor vakantievluchten. Maar naarmate de afronding naderde groeide het protest uit de omgeving over dreigend geluidsoverlast. En landelijk was er protest vanwege de CO2 uitstoot van de luchtvaart
De bedoeling was dat er zo’n 45.000 passagiers zouden vertrekken vanaf Lelystad, zo’n 10% van de capaciteit van Schiphol. (FD)
………………………………………………………….
 
Na impasse van twee jaar krijgt Noord-Ierland weer zelfbestuur.
Noord-Ierland kan zichzelf weer besturen nu de pro-Britse DUP heeft besloten de politieke boycot te stoppen Voor het eerst kan het pro-Ierse Sinn Féin in Belfast een premier leveren.
Na een nacht lang vergaderen kreeg DUP-leider Jeffrey Donaldson zijn partij zover om ‘Yes’ te zeggen tegen een coalitie met Sinn Féin. Daartoe was druk uitgeoefend door de Britse regering. Londen had 3 miljard pond beloofd. Tevens wist ze de pro-Britse unionisten ervan te overtuigen dat Noord-Ierland ondanks een douanegrens op de Ierse Zee, gewoon deel van het Verenigd Koninkrijk blijft en dat het nieuwe EU-wetten niet hoeft te volgen Binnen de DUP heerste altijd vrees dat de navelstreng met het vasteland door de Brexit zou worden doorgesneden.
Voor de Britse premier Sunak is het zwichten van de DUP goed nieuws. In de aanloop naar de Britse verkiezingen wil hij geen onrust en onvrede hebben in Noord-Ierland. Voor Sinn Féin is het leiderschap in Noord-Ierland een stap naar de droom van een herenigd Ierland, iets waarvan de DUP en andere pro-Britse partijen van wakker liggen. Over een jaar hoopt Sinn Féin ook bij de verkiezingen in Ierland het premierschap te veroveren. (VK)
…………………………………………………………..
 
Partijen verdeeld over financiën.
Sterk uiteenlopende ideeën over de overheidsfinanciën leiden tot ‘stevige’ gesprekken tussen de 4 partijen.
Niet de grondwet maar het geld zet grote druk op de formatie van een rechts kabinet. De 4 onderhandelende partijen hebben sterk uiteenlopende ideeën over de overheidsfinanciën en dat leidt tot ‘stevige’ gesprekken, zo zei informateur Ronald Plasterk aan het begin van de week. ‘Geld is, omdat het raakt aan alles wat je wil, altijd een belangrijk onderwerp’, aldus Plasterk. Dinsdag klonken ook NSC-leider Omtzigt en PVV-leider Geert Wilders voorzichtig over de staat van de formatie. Omtzigt: ‘Je weet het nooit bij kabinetsformaties. Geen garantie dat het slaagt.’ Wilders zei aan het eind van de dag dat ‘er nog heel veel i’s zijn’ om puntjes op te zetten.
Dat de financiën, onder meer op het gebied van zorg en wonen, tot verdeeldheid leiden, is geen verrassing. VVD en NSC maakten in verkiezingstijd van de staat van de schatkist een campagnethema. PVV en BBB hebben juist forse extra uitgaven op het oog, zonder dat duidelijk is met welk geld deze kostenposten betaald moeten worden.
Van de vier partijen liet bovendien alleen de VVD het programma door het Centraal Planbureau doorrekenen. In het verleden begon een formatie doorgaans door de doorgerekende programma’s van de onderhandelende partijen naast elkaar te leggen als startpunt. Dat is nu geen optie. (NRC)
………………………………………………………..
 
Lot van de Brexit is les voor Nederland.
Deze week is het 4 jaar geleden dat de Britten formeel uit de Europese Unie stapten. In die periode is de keuze voor de Brexit er bij de Britten niet populairder op geworden. Integendeel: in peilingen blijken de meeste Britten het inmiddels als de verkeerde keuze te zien. De economische modellen wijzen erop dat de Britse economie inmiddels 3% tot 5% kleiner is dan wanneer het land in de EU was gebleven. Dat kost de Britse regering belastinginkomsten, terwijl ze die goed zou kunnen gebruiken voor het verbeteren van de zorg of het wegnemen van de regionale ongelijkheid.
De Brexit zou het VK weer ‘soeverein’ maken, maar in de praktijk moet het land zich dikwijls naar de EU voegen. Zie bijvoorbeeld de CO2-grensheffing: nu de EU die invoert, kunnen de Britten niet anders dan volgen. Dit moet een les zijn voor Nederland, waar verkiezingswinnaar PVV nog altijd een bindend EU-referendum in zijn verkiezingsprogramma heeft staan. De partij denkt dat Nederland weer ‘baas over eigen geld, eigen grenzen en eigen regels’ kan worden. De Britse ervaring is dat dit in de praktijk neerkomt op minder geld, versperrende grenzen en andermans regels. (FD)
………………………………………………………
 
Stormloop op subsidie voor duurzame investeringen als warmtepomp en isolatie.
Particulieren hebben het afgelopen jaar aanzienlijk meer subsidie aangevraagd om duurzame maatregelen te nemen. Voor de installatie van een warmtepomp, een zonneboiler of het verbeteren van de woning door isolatie is vorig jaar in totaal 440 miljoen euro aan subsidie verleend. Dit bedrag is aanzienlijk hoger dan de 251 miljoen uit 2022. Door de opgelopen energieprijzen was er in 2022 ook al een toeloop op de speciale energieregelingen. Die trend heeft zich het afgelopen jaar doorgezet. Voor warmtepompen is de meeste subsidie uitgetrokken, gevolgd door isolatiemaatregelen zoals glasisolatie en dakisolatie. Aan zonneboilers is nog zo’n 10 miljoen subsidie uitgegeven.
De Rijksoverheid stelt jaarlijks vast hoeveel geld beschikbaar is en welke duurzame maatregelen mogen worden gesubsidieerd. Ook in 2024 is er weer extra subsidie beschikbaar voor de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing. In de pot zit dit jaar 600 miljoen euro, 40 miljoen meer dan afgelopen jaar. Een deel van het geld is gereserveerd voor subsidies voor ondernemers. Zij vroegen in 2023 voor 69 miljoen euro aan subsidie aan. Ook dit geld werd grotendeels gebruikt voor de installatie van warmtepompen. (VK)
…………………………………………………………..
 
Kleine winst Russisch winteroffensief.
Rusland heeft in Loehansk en Charkov een offensief ingezet, in de hoop te profiteren van het tekort aan munitie in Oekraine. Terwijl de Oekraiense strijdkrachten snakken naar nieuwe munitie boeken Russische troepen op verschillende plaatsen terreinwinst. Het winteroffensief is inmiddels volop aan de gang langs de frontlinies in de Donbas, zei het hoofd van de Oekraiense militaire inlichtingendienst, Boedanov. De Russische aanvallen spitsen zich toe op de regio Charkov, nabij het stadje Koepjansk en meer zuidwaarts bij Kreminna, bij Bachmoet en rond het omsingelde stadje Avdiivka, ten noordwesten van de stad Donetsk.
Volgens Boedanov proberen de Russen de westelijke grenzen van de regio’s Donetsk en Loehansk te bereiken. Daarmee zou Rusland de hele Donbas bezetten, een eerste oorlogsdoel van Poetin. Net als Boedanov acht het ISW het onwaarschijnlijk dat de recente Russische verovering van enkele dorpen en gehuchten zal leiden tot een grote doorbraak door de Oekraiense stellingen. Boedanov voorspelt zelfs het tegendeel: ‘dat de Russische troepen in het voorjaar ‘compleet uitgeput’ zullen zijn.’ De Russen voeren volgens de ISW-analisten vooral frontale aanvallen uit met infanteristen en zouden niet de capaciteit hebben voor grootscheepse manoeuvres met tanks en infanteriegevechtsvoertuigen.
Toch blijven de zorgen groot in Kiev en onder de Westerse bondgenoten. Met name het tekort aan munitie speelt deze winter een grote rol langs de duizend kilometer lange frontlijn. Volgens de Amerikaanse analist Michael Kofman is voor Oekraine een nijpend tekort aan artilleriegranaten het grootste probleem. Hij zei dat Rusland op dit moment 5 keer zoveel munitie kan afschieten als Oekraine, ‘en het lijkt erop dat het nog erger wordt’. Volgens hem is er een goede kans dat Avdiivka verloren gaat voor Oekraine.
Het uitblijven van Amerikaanse wapen- en munitieleveringen heeft enorme gevolgen hebben voor Oekraine. De baas van de CIA William J. Burns waarschuwt voor de gevolgen als Amerika de militaire steun stopzet ‘op dit cruciale moment’ stopzet. Het zou een ‘eigen doelpunt zijn van historische proporties’. Hij voorziet dan ook een moeilijk jaar voor Oekraine op het slagveld. Biden wil de steun voortzetten maar de wapenleveringen zijn gestopt omdat enkele Republikeinen in het Congres dwarsliggen om interne politieke redenen. (NRC)
…………………………………………………….
 
Nederland aan kop met zonne-energie.
Met gemiddeld drie-en-een-half zonnepaneel per Nederlander is ons land wereldwijd koploper met het meest vermogen uit zonnestroom per inwoner, blijkt uit een analyse van DNE-research. Een derde van de Nederlandse woningen heeft inmiddels zonnepanelen. Afbouw van stimuleringsmaatregelen en marktverzadiging kan de groei stuiten. De afgelopen tien jaar is het zonnestroomvermogen in Nederland gegroeid. Het vermogen nam vorig jaar met een kwart toe. In totaal ligt de capaciteit nu bijna op 25 gigawatt. Wereldwijd is er meer dan 1.000 gigawatt aan zonnepanelen opgesteld.
Op basis van het opgesteld vermogen per landoppervlakte was Nederland al in 2019 andere landen voorbijgestreefd. Er zijn circa 1.900 zonnepanelen per km2. 
Nederland lijkt de koppositie niet lang te kunnen houden. Het zonnestroomvermogen dat er jaarlijks bij komt, stagneerde in 2023. Volgens DNE Research neemt de groei de komende jaren af. Dat heeft vooral te maken met de dalende vraag van huishoudens. (FD)
……………………………………………………………….
 
Na nieuwe rekensom staakt Orbán zijn strijd tegen steun Oekraine.
De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft zijn knopen geteld en ging tot ieders verbazing akkoord met een volgend steunpakket.
Begin deze week zag het er grimmig uit. Orbán, die in december het steunpakket voor Kiev met een veto torpedeerde dreigde dat opnieuw te doen. Intensief overleg tussen de politieke adviseurs van de regeringsleiders, tussen de EU-ambassadeurs en in telefoontjes met Orbán zelf, had hem niet kunnen vermurwen. Hij eiste elk jaar de financiële steun voor Oekraine te kunnen stopzetten, een eis die voor de andere 26 leiders onacceptabel was. ‘We maken ons op voor een clash’, klonk het woensdagavond in Brussel.  Michel nodigde Orbán uit voor een speciaal overleg voorafgaand aan de EU-top. Een ultieme poging om een schadelijke confrontatie te voorkomen. Ook Scholtz, Macron, Meloni en Von der Leyen waren aanwezig. Orbán opende met zijn eis om een jaarlijks veto waarop een gezamenlijk afgemeten ‘nee’ volgde. In het anderhalf uur durende gespannen overleg werd Orbán duidelijk dat ‘nee’ echt ‘nee’ betekende. ‘Hij moest kennelijk van Scholtz en Macron zelf horen dat wat hun adviseurs al weken zeiden geen onzin was’, zegt een van de deelnemers. Volharden in zijn verzet zou hem totaal isoleren. Zijn collega’s waren sowieso al gepikeerd dat ze naar Brussel moesten komen alleen omdat Orbán dat wilde.
Dwarsliggen zou de in 2018 begonnen strafprocedure nieuw leven inblazen om Hongarije zijn stemrecht te ontnemen, investeerders afschrikken, het komende Hongaarse EU-voorzitterschap fnuiken en iedere bereidheid wegnemen om de bevroren EU-subsidies voor Boedapest (20 mrd) te ontdooien. Orbán had niet lang nodig om de rekensom te maken. Hij ging akkoord.
De les is dat de 26 leiders meer macht hebben over Orbán dan Orbán over hen, stelde een EU-ambtenaar. De hoop is nu dat hij nu ook zijn verzet tegen meer militaire steun voor Oekraine opgeeft. (VK)
…………………………………………………………
 
Telkens weer keken omroepen weg.
Het rapport van de commissie-Van Rijn legt pijnlijk bloot hoe falend leiderschap omroepmedewerkers in psychische nood stort.
Het was nog erger dan al bekend was. Grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep was geen kwestie van uitwassen bij enkele programma’s, het was een groot probleem voor het hele publieke bestel. En het is dat nog steeds. De commissie-Van Rijn velt een keihard oordeel over de werkcultuur en de omgangsvormen bij de omroep. Intimidatie, pesterijen, seksisme, discriminatie – 1.484 medewerkers en oud-medewerkers van de publieke omroep maakten melding bij de commissie van al deze misstanden. Het betrof geen oude gevallen, maar incidenten van minder dan een jaar geleden.
In veel gevallen hadden ze het eerder ook al aangekaart bij hun leidinggevenden – vaak zonder dat die er actie op ondernamen. ‘Op alle niveaus’, schrijft de commissie in haar rapport, is te veel weggekeken door leidinggevenden, organisatie-professionals, toezichthouders bij de omroepen en door de NPO. Dit ondanks indringende signalen vanaf de werkvloer, maar ook van functionarissen zoals P&O (personeelszaken).
Het rapport schetst een ontluisterend beeld. Het bespreekt 2 ernstige gevallen (De Wereld Draait Door en de redactie NOS-sport). Namen van personen worden niet genoemd. Het rapport laat terugkerende patronen zien. Patronen als falend leiderschap en onduidelijkheid over verantwoordelijkheden.
De treffende titel van het rapport luidt: Niets gezien, niets gehoord, niets gedaan. De ondertitel Zoekgemaakte verantwoordelijkheid, suggereert opzet, al lijkt eerder sprake van incompetentie en laksheid.
De voornaamst opdracht voor omroepen is dan ook om niet weg te kijken, met leiders die oog hebben voor het leed op de werkvloer. (NRC)