Nieuwsoverzicht van ma 14 julii 2025 t/m zo 20 juli 2025

VS eisen duidelijkheid van Australië en Japan: kan Taiwan rekenen op garanties?
De 2 bondgenoten reageerden ontwijkend op vragen van de regering Trump over hun rol bij een mogelijke Chinese invasie. De Amerikaanse druk lekte deze week uit. De staatssecretaris van Defensie Colby vraagt al maanden van de grootste bondgenoten van de VS in Azië hoe ze hun militaire rol zien als China Taiwan binnenvalt, zo meldde de Financial Times. Ook dringt hij erop aan dat ze hun uitgaven aan defensie verhogen om China af te schrikken.
De beslissing om Australische troepen in te zetten bij een conflict zal worden genomen door de ‘regering van dat moment’, zei de Australische minister van Defensie Conroy. En niet van tevoren door de huidige regering. Ook premier Albanese, die in China is voor een bezoek, hield zich op de vlakte over een eventuele oorlog met China. Japan, dat net als Australië goede betrekkingen onderhoudt met Beijing wenste eveneens zo min mogelijk te zeggen in het openbaar. De kwestie is daar extra gevoelig omdat Japan zich opmaakt voor de parlementsverkiezingen.
Australië en Japan zijn huiverig om hun steun aan Taiwan nu al openlijk te garanderen omdat de VS dat zelf ook niet doen. Sinds het herstel van de Amerikaans-Chinese betrekkingen is de hoeksteen van Amerikaans Taiwan-beleid om niet duidelijk te zeggen of de VS zullen helpen verdedigen bij een Chinese invasie. Zó weet China bij het maken van oorlogsplannen niet of het bij een invasie ook zal moeten vechten tegen het Amerikaanse leger. Biden brak met dit beleid maar Trump nam de oude beleidslijn weer over. (VK)
…………………………………………….

EU stelt opnieuw tegenmaatregelen uit tegen importheffingen VS.
Brussel reageerde met het uitstel van tegenmaatregelen nadat Trump heffingen van 30% aankondigde op EU-goederen per 1 augustus.
Von der Leyen geeft nog altijd de voorkeur aan een overeenkomst met de VS. Haar uitspraken volgden op een brief van Trump waarin hij aankondigde importheffingen van 30% in te voeren op goederen die vanuit de EU de VS binnenkomen.
Voor de EU is Trumps aankondiging een teleurstelling na weken van onderhandelingen. Von der Leyen benadrukte dat importheffingen van 30% essentiële trans- Atlantische toeleveringsketens (zouden) verstoren met nadelige gevolgen voor bedrijven en consumenten aan beide kanten van de Atlantische Oceaan.
In april stelde de EU het invoeren van de maatregelen met 90 dagen uit in de hoop tot een overeenkomst te komen. Die 90 dagen zijn nu verstreken zonder akkoord. Het is niet duidelijk wat de tegenmaatregelen precies zouden behelzen, wel zou 21 miljard aan Amerikaanse export getroffen worden. De maatregelen zijn officieel al aangenomen door de Europese Commissie maar worden nu dus op zijn vroegst begin augustus van kracht.
De Europese tegenmaatregelen zijn een reactie op de importheffingen van 25% op staal en aluminium die de VS onder Trump hebben ingevoerd. Die heffingen zijn onderdeel van een grotere handelsoorlog die Trump in april ontketende. Daarbij wordt met name import uit China en uit de Amerikaanse buurlanden Canada en Mexico belast. (NRC)
…………………………………………….

Poolse vrachtwagens domineren wegtransport.
Volgens Eurostat zijn ze goed voor een derde van al het internationale wegvervoer. In 2008 was dat nog maar 15%. Ook trucks uit Litouwen zie je steeds meer. Het aandeel van Nederlandse vrachtwagens is sinds 2008 bijna gehalveerd.
Poolse vrachtwagens nemen bijna 20% van al het vrachtvervoer in Europa voor hun rekening, in binnen- en buitenland. Duitse vrachtwagens rijden vooral op de Duitse wegen. Nederlandse transporteurs begeven zich bijna evenveel op binnenlandse als buitenlandse wegen.
In 2008 waren de Polen al de grootste internationale vervoerders in Europa. Sindsdien verdubbelde hun marktaandeel. Het aandeel van Litouwse vrachtvervoerders steeg van 3% naar bijna 9%. Nederland en Duitsland raakten juist veel marktaandeel kwijt.
Op de Europese wegen worden vooral landbouwproducten en levensmiddelen vervoerd. Bijna 30% van al het transport, gemeten in tonkilometers, omvat deze producten. Ook bouwmaterialen, zoals zand, glas, cement en stenen, hebben een groot aandeel. (FD)
………………………………………………………….

Trump gaat Oekraïne ‘de beste wapens’ leveren, Europa betaalt.
De VS gaan ‘voor miljarden’ aan ‘zeer geavanceerde’ wapens leveren aan Oekraïne, aldus  Trump. De wapens moeten Oekraïne meer kans geven zich te verdedigen. De wapens zullen volgens hem worden betaald door Europese NAVO-lidstaten.
Trump zei niet precies welke wapens de VS sturen maar in elk geval zal Oekraïne Patriot-raketsystemen krijgen waarmee het zich beter kan verdedigen tegen de eindeloze Russische beschietingen. Hij heeft genoeg van Poetin met wie hij ‘s ochtends  ‘een heel vriendelijk gesprek kan hebben’ en dan dezelfde avond moet toezien hoe Rusland alles en iedereen bombardeert.
Trump kiest hiermee een andere benadering dan het afgelopen half jaar. Sinds zijn aantreden zette hij vooral Zelensky onder druk om een compromis te sluiten. Hij sprak maandag na een onderhoud met Rutte. De wapenleveranties worden door de NAVO gecoördineerd. Rutte zei over de gemaakte afspraken: ‘Dit is echt groot, het is echt geweldig nieuw voor Oekraïne.’
Om ook financiële druk uit te oefenen heeft Trump extra importheffingen van 100% voor de handelspartners in het vooruitzicht gesteld. Die heffingen gaan in als Rusland niet binnen 50 dagen een vredesverdrag heeft getekend. Mogelijk zal het bedrag van de heffingen nog worden verhoogd naar 500%. 
Duitsland heeft al beloofd twee Patriot-systemen aan Oekraïne te leveren en Noorwegen één. Trump zei dat er zeker 17, misschien 20 raketsystemen richting Oekraïne gaan. De afspraken  met Trump omvatten volgens Rutte alle soorten wapens en munitie. Onduidelijk is of er ook aanvalswapens onder vallen zoals de Himars-raketten waar Oekraïne om heeft gevraagd. (VK)
……………………………………..

Meer dan 100 doden in Zuid-Syrië, Israël mengt zich in strijd.
Het geweld in het zuiden van Syrië tussen Druzen en Arabische Bedoeïenen is geëscaleerd. Daarop zijn Syrische regeringstroepen het gebied binnengetrokken, waarna Israël luchtaanvallen heeft uitgevoerd op die troepen.
Meer dan 100 mensen zijn de afgelopen dagen om het leven gekomen in de stad Sweida en de gelijknamige provincie. De directe aanleiding voor de confrontatie was de ontvoering van een naar verluidt Druus – de Druzen zijn een religieuze minderheid. De man zou door bedoeïenen zijn meegenomen, mishandeld en beroofd. In reactie daarop ontvoerden enkele Druzen een aantal Bedoeïenen waarna de vlam in de pan sloeg. Om de orde te herstellen trok het Syrische leger naar Sweida waar de bevolking grotendeels uit Druzen bestaat. De regering Syrie claimt een staakt het vuren in de druzenstad Suwayda.
Het is voor het eerst dat de nieuwe regering tot de zuidelijke regio doordringt. Dat ziet Israël als een risico voor de eigen veiligheid. Netanyahu en Katz hebben het leger opdracht gegeven Syrische troepen aan te vallen. Een dag eerder viel Israël daar al Syrische tanks aan als waarschuwing. Israël wil schade aan Druzen voorkomen vanwege de diepe broederlijke band met zijn eigen Druzen-burgers.
In Syrië behoort 3% tot 4% van de 24 miljoen inwoners tot de Druzen. Hun geloof is een afsluiting van de sjiitische islam en wordt door de soennitische meerderheid in Syrie als afvallig beschouwd. (FD)
………………………………………………………..

‘Verdozing’ van het chips-vak? Ook Albert Heijn verpakt nu chips in doos.
Nadat tot verbazing van chips liefhebbers Lay’s en Dorito’s de plasticzak overboord gooiden, verschijnt nu ook chips van het huismerk van AH in dozen. De introductie van de chips-dozen deed de afgelopen maanden flink wat stof opwaaien. Ten eerste vanwege de prijs, want met de nieuwe verpakking schoot die omhoog. Eke Bosman die zichzelf ‘snackspert’ noemt en fastfood analyseert, berekende dat eenzelfde hoeveelheid Doritos cheese in de nieuwe verpakking 18,50 euro per kilo kost in plaats van 12 euro. Maar de chips dozen mogen wel bij het oude papier. Zijn ze dan tenminste duurzamer?
Lennert Vermaat van de Federatie Nederlandse Oud papier Industrie bevestigt dat ze bij het oud-papier mogen. Toch is het de vraag in hoeverre ze echt duurzamer zijn, zegt hij. Het residu (plastic en aluminium) wordt alsnog verbrand. Daarnaast zijn de dozen zwaarder dan chips zakken. Vanwege die hoge prijs wilde Jumbo de dozen überhaupt niet hebben. Albert Heyn wel. Ondertussen zijn de stapelchips ruim 2 keer zo duur per gram als de ouderwetse chips-in-zak van de supermarkt. Maar, zegt Albert Heyn, de stapelchips zijn gemaakt van aardappelzetmeel in tegenstelling tot de chips in zak die van aardappelschijfjes worden gemaakt. Die verpakking is toegevoegd om dit type chips heel te houden.
Qua smaak zijn de nieuwe chips vooral een vergelijkbare variant van de Pringles-koker-chip, die dik een euro duurder is. Al met al lijkt het vooral om concurrentie te gaan en schiet de planeet weinig op met de verdozing van het chips vak. (NRC)
………………………………………..

Arme Amerikanen worden het zwaarst getroffen door importheffingen Trump.
Terwijl Trump dreigt met nieuwe importheffingen stijgt de inflatie in de VS. De laatste 2 maanden was er sprake van een stijging. Vooral arme Amerikanen dreigen de gevolgen van de heffingen te gaan voelen.
In de inflatiecijfers van juni zijn de eerste gevolgen te zien van de hoge importheffingen die Trump de laatste maanden heeft ingevoerd. Zo steeg de prijs van apparaten vorige maand met 1,9%. In mei lag die stijging nog op 0,8%. Ook meubels werden snel duurder. De totale inflatie ten opzichte van een jaar eerder bedroeg in juni 2,7%.
De gevolgen van de heffingen wegen niet voor alle Amerikanen even zwaar. Een doorsnee huishouden verliest ongeveer 2500 dollar aan koopkracht per jaar. Bij de armste huishoudens ligt dit met 1.500 dollar een stuk lager, maar omdat zij minder te besteden hebben is de impact juist groter. Hun koopkracht loopt naar verwachting 3,9% terug.
Die verschillen ontstaan doordat consumentenproducten als kleding en schoenen flink in prijs zullen stijgen. Bij gezinnen met een laag inkomen hakt dat er harder in. Ook speelt mee dat armere mensen überhaupt vaker geïmporteerde producten kopen omdat die in de regel goedkoper zijn. (VK)
……………………………………………………..

Zwakke dollar….
Er is de afgelopen decennia vaak gespeculeerd over een einde aan het primaat van de dollar. De euro, de yen, de renminbi, elke grote munteenheid is weleens favoriet geweest als potentiële nieuwe koploper. Waar minder rekening mee werd gehouden is dat de flappen met de beeltenis van de president de nek omgedraaid zouden kunnen worden door de president zelf!
In zijn recente boek ‘Our dollar, Your problem’ zet econoom Kenneth Rogoff nog eens uiteen waarom de dollar wereldwijd altijd zo in trek was. Natuurlijk, de omvang van de Amerikaanse economie is bepalend, maar minstens zo belangrijk was de openheid ervan, het vertrouwen in de VS als robuuste democratie en de aantrekkelijkheid van Amerika voor migranten en buitenlandse studenten.
Een voor een lijken deze omstandigheden te veranderen. Importheffingen, streng integratiebeleid, ruzie met onafhankelijke instituties, alles aan Trump gaat in tegen de voorwaarden voor een machtige dollar. Trump zegt natuurlijk ook een zwakkere dollar te willen, maar is dat gemeend of eerder een manier om de onvermijdelijke Amerikaanse verzwakking als gevolg van het eigen beleid goed te praten?  (Casper Thomas in het FD)
……………………………………………..

Tsjechië vangt relatief meeste Oekraïners op, Nederland lager dan EU-gemiddelde.
In Tsjechië verblijven nu 374.000 vluchtelingen uit Oekraïne, 34 per duizend inwoners. Het aantal Oekraïners in Nederland is lager dan het EU-gemiddelde: 6,9 per duizend inwoners. De beschermde status voor Oekraiense vluchtelingen in de EU en de EVA (IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland) wordt opnieuw verlengd. Dit is de 4e keer dat de maatregel met een jaar verlengd wordt. Tot 4 maart 2027 hoeven vluchtelingen uit Oekraïne geen asiel aan te vragen. Zij hebben recht op verblijf, onderwijs en medische zorg.
Landen in de EU en EVA vangen gemiddeld 9,5 Oekraïners per duizend inwoners op. Bijna de helft van de 4,2 miljoen gevluchte Oekraïners woont nu in Duitsland (1,2 miljoen) en Polen (987 duizend).
In Nederland neemt het aantal vluchtelingen uit Oekraïne nog steeds toe, met enkele honderden per week. Van de bijna 125 duizend vluchtelingen wonen er 95.310 in noodopvang. Deze opvang is zo goed als vol, blijkt uit de rapportage van de Rijksoverheid. (VK)
………………………………………..

Flink meer dodelijke ongevallen op het werk.
Het aantal arbeidsongevallen met dodelijke afloop is in het eerste halfjaar flink gestegen: De Arbeidsinspectie meldde aan de NOS dat er dit halfjaar 40 mensen zijn omgekomen op hun werk. In heel 2024 waren dat er 52. 
Sinds 2017 waren er gemiddeld 53 dodelijk bedrijfsongelukken per jaar. 2019 en 2023 waren uitschieters: respectievelijk naar beneden en naar boven. Het aantal sterfgevallen met een medische oorzaak zoals een hartaanval kwamen in 2024 uit op 23.
De meeste arbeidsongevallen vinden plaats in de bouw en industrie. Gerekend naar het aantal bedrijfsongevallen per 100.000 banen staat de afvalsector bovenaan. De Arbeidsinspectie deed daar in 2023 118 onderzoeken per 100.000 werknemers, in de bouw 105. In een meerderheid van de door de arbeidsinspectie onderzochte  ongevallen was daar sprake van een ziekenhuisopname. Bij 46% bleef het daarbij, 6% had blijvend letsel. De meeste arbeidsongelukken (35%) komen door een val: in de bouw ruim de helft van alle ongevallen. (FD)
……………………………………………………….

Stukje bij beetje verdwijnen de vangrails die Trump in het gareel moeten houden.
De balans tussen de 3 machten slaat in een VS onder Trump door naar de uitvoerende macht. De nu een half jaar regerende president breidt zijn gezag uit, maar doet dat niet alleen: Congres en hooggerechtshof geven hem veel ruimte.
Het is de maand waarin het hooggerechtshof Trump nog méér ruimte biedt om per decreet te regeren. Nadat het passieve Republikeinse Congres hem al vrij baan heeft gegeven om diens controlerende en begrotende rol te negeren breiden n de hoogste rechters het toch al forse presidentiële gezag verder uit.
Trump laat nu zijn -rechtmatige of toegeëigende- macht overal in de samenleving gelden. Hij word daarbij nauwelijks gehinderd door de balans van uitvoerende, wetgevende en rechtsprekende macht. Die slaat door in het voordeel van de president met tirannieke trekken en dat zal ook onder een volgende president lastig te bedwingen zijn. Lagere rechters kunnen sinds kort geen uitspraken meer doen die Trumps landelijk beleid blokkeren, aldus het Hooggerechtshof. Deze rechters dwarsboomden bijvoorbeeld het decreet dat migrantenkinderen het geboorterecht op staatsburgerschap ontneemt.
Ook oordeelde het Hof dat  Trump massaal ambtenaren mag ontslaan en het Ministerie van Onderwijs kan ontmantelen voordat is vastgesteld of hij daar de wettelijke autoriteit voor heeft. Opmerkelijk aan de wijze waarop Trump zijn gezag uitbreidt en manifesteert is dat hij dat niet alleen opeist. Het Congres, maar ook media, universiteiten en advocatenkantoren onderwerpen zich vrijwillig aan hem.
Trump gebruikt heel bewust angst als strategisch wapen. Het Congres, zeker leden van zijn eigen partij, zijn volledig geïntimideerd. Ze lopen niet alleen het risico op een interne uitdager in volgende voorverkiezingen. Ze zijn ook kwetsbaar voor fysieke bedreigingen van de horde aanhangers met wie Trump een directe band heeft, zegt William Galston van de denktank Brookings: ‘Ambtenaren krijgen hun banen niet meer terug, immigranten hun rechten niet.’
Donderdagnacht stemde het Congres in met een bezuiniging van 9 miljard op ontwikkelingshulp en publieke omroepen, eerder deze maand bekrachtigde het congres Trumps belasting en begrotingswet die zorg ontoegankelijker maakt voor de armste Amerikanen, belastingkorting voor de rijkste verlengt en een nog dieper gat slaat in de schatkist. Verzet tegen Trump ontbreekt in het Congres totaal. Trump laat zich door wie dan ook niet inperken en intern Republikeins verzet is er nauwelijks, zegt Galston.
‘Het streven naar een sterkere, oppermachtige president is geformuleerd in Project 2025. Trumps mensen hebben de 4 jaar in ballingschap goed gebruikt om dit keer decreten te formuleren die juridische moeilijkheden omzeilen.’ De conservatieve doctrine dat de president het meer voor het zeggen krijgt beperkt zich niet tot het Congres alleen maar leeft juist onder juristen!
De opstelling van het Hooggerechtshof zal de komende 3 jaar dan ook bepalend zijn.
Het Hof heeft 6 conservatieve en 3 progressieve rechters. De helft van de rechtse rechters is door Trump benoemd. Een jaar geleden toen Trump nog presidentskandidaat was en strafrechtelijk vervolgd kreeg hij van dit Hof verregaande immuniteit voor veel van wat hij tijdens zijn 1e presidentschap had gedaan.
De enige wal die het schip van uitdijende macht kan keren is de publieke opinie. Zijn beleid wat betreft immigratie, handelsrelaties en transgender personen is weliswaar populair maar de wijze waarop hij te werk gaat niet. ‘Als kiezers het idee hebben dat Trump te ver gaat zullen ze de Republikeinen daarop afrekenen’, voorziet en hoopt Galston. In november staat de wetgevende macht weer op het spel. Mochten de Democraten een meerderheid in het Huis of zelfs ook de Senaat bemachtigen dan zullen zij proberen de machtsbalans evenwichtiger te maken. Dat betekent echter niet dat zij structureel de macht van de president kunnen en willen inperken.
‘Wanneer de uitvoerende macht eenmaal is opgerekt wordt het namelijk voor de andere partij verleidelijk om daar ook maximaal gebruik van te maken. Ten eerste om decreten terug te draaien maar ook om in het gepolariseerde landschap zelf daadkrachtig te regeren.’
‘Als de vangrails en de bordjes met de maximale snelheid eenmaal zijn weggehaald zal het uiterst lastig zijn om die weer terug te zetten’, aldus Galston. (NRC)