Nieuwsoverzicht van ma 29 september 2025 t/m zo 5 oktober 2025
China houdt ons dom…….
De Chinezen komen. Met 2.000 man tegelijk. Die strijken neer in de Noord-Spaanse stad Zaragoza. Daar bouwen ze een hypermoderne batterijfabriek die al in 2026 begint met produceren. Het is een joint venture van automaker Stellantis en de Chinese batterijmaker Catl. Maar hoewel de eigendomsverhoudingen fiftyfifty is, komt 100% van de kennis uit China. En die kennis over het bouwen van autobatterijen delen de Chinezen niet graag.
Vandaar dat 2.000 tijdelijke arbeidsmigranten naar Spanje vliegen om de fabriek te bouwen en de apparatuur te installeren. Europa leert zo nauwelijks iets. Een gemiste kans. De Europese Unie betaalt flink mee aan het in totaal van €4 miljard kostende project. Vanuit het Brusselse coronafonds NextGenerationEU gaat er bijna €300 mln naar Zaragoza. Hadden we in ruil voor die zak geld geen afspraken over het delen van kennis kunnen eisen? Dat soort voorwaarden legt China immers ook op aan Europese investeerders in dat land.
De Europese Commissie heeft de mond vol over strategische onafhankelijkheid. Maar dat begint met het inhalen van de kennisachterstand in de cruciale auto-industrie. (Mathijs Bouman in het FD)
………………………………………………………….
Pas na weken gaat de sluiting van de overheid de Amerikaanse economie schaden.
In de VS dreigt deze week opnieuw een gedeeltelijke sluiting van de overheid. Zo’n shutdown, waarin de federale regering amper geld kan uitgeven, duurde in het verleden meestal maar enkele dagen, maar kon soms ook wekenlang aanhouden.
Om een shutdown te voorkomen moet de Senaat in ruime meerderheid een tijdelijke begrotingswet van Trump goedkeuren. Democratische senatoren willen echter alleen tekenen als enkele subsidieregelingen voor de gezondheidszorg worden verlengd. Hoewel zulke onderhandelingen in democratieën normaal zijn beschuldigt Trumps regering de Democraten op de officiële website van het Witte Huis ervan het debat te ‘gijzelen’.
Bij recente shutdowns compenseerde de overheid na afloop het salaris van ambtenaren die tijdelijk werkloos hadden thuisgezeten. Volgens een onderzoekscommissie van de Amerikaanse senaat bedroegen deze kosten in totaal zeker 3,66 miljard dollar oftewel tientallen miljoenen dollars per dag. Tijdens het presidentschap van Obama kwam eind 2013 de gehele federale overheid tot stilstand, onder Trump een paar jaar later maar een gedeelte.
Voor de Amerikaanse economie heeft een eventuele sluiting vooral gevolgen als die langer aanhoudt. Iedere week dat de sluiting duurt daalt het bruto binnenlands product over het betreffende kwartaal met ongeveer een tiende procentpunt. Cijfers hierover zullen echter pas over ruim 3 maanden verschijnen. In het 2e kwartaal van dit jaar groeide de economie met 3,8%. (VK)
………………………………..………….
Poetin heeft het nakijken: Moldavië blijft behouden voor Europa.
Moldavië blijft op het Europese pad, na spannende verkiezingen. Er was veel nodig om de Russische inmenging te trotseren.
Opluchting in Europa: met een onverwacht grote voorsprong won de Europese partij PAS van president Maia Sandu de parlementsverkiezingen in Moldavië. PAS haalde 50,2% van de stemmen en behoudt met 55 zetels de meerderheid in het parlement. De pro-Russische alliantie BEP (Patriottisch Blok) bleef steken op 24,2%.
Het strategisch gelegen Moldavië vervolgt de weg richting de EU, Poetin heeft het nakijken.
De uitkomst is verrassend omdat Rusland met allerlei middelen heeft geprobeerd om de verkiezingen te beïnvloeden. Met desinformatie op sociale media werden kiezers bang gemaakt voor de progressieve waarden van de EU en voor betrokkenheid bij de oorlog in buurland Oekraïne. Burgers werden omgekocht om te demonstreren of te stemmen voor pro-Russische partijen. Websites van de overheid werden aangevallen, op de verkiezingsdag waren er bommeldingen bij buitenlandse stembureaus.
Alle Europese leiders die Moldavië feliciteerden verwezen naar de Russische inmenging. Ze prezen de bevolking omdat ze de Russische manipulatie heeft getrotseerd, ze concludeerden dat Europa daar veel van kan leren en waarschuwden dat Rusland zich steeds meer zal mengen in de verkiezingen in Europa.
Zelensky constateerde dat ‘Ruslands subversieve invloed zich niet verder zal verspreiden in Europa’.
De onverwacht grote overwinning heeft als voordeel dat de partij geen wankele coalitie hoeft te vormen met een partij die EU-integratie wil ondermijnen. Van de 5 partijen die de kiesdrempel haalden is PAS de enige uitgesproken pro-Europese partij. Vooraf werd gevreesd voor politieke chaos na de verkiezingen. Ook een ander spookbeeld ligt nu minder voor de hand: gewelddadig protest tegen de uitslag vanuit het pro-Russiche kamp. Het verschil tussen PAS en BEP is te groot om in twijfel te trekken. (NRC)
…………………………………………………………
Trump en Netanyahu akkoord over vrede Gaza.
Dit akkoord gaat veel verder dan Gaza alleen. Als Hamas akkoord gaat wordt het vrede, niet alleen in Gaza maar in het hele Midden Oosten, aldus Trump.
Netanyahu maakte maandag bekend dat hij akkoord is gegaan met de vrede, niet alleen voor Gaza, ‘maar voor het hele Midden-Oosten en verder’, en dat het akkoord ‘een blijvend einde aan de oorlog’ maakt: ‘Gaza zal nooit meer een bedreiging zijn voor Israël. Hij noemde Trump ‘de grootste vriend die Israël ooit in het Witte Huis heeft gehad’. ‘Ik steun uw plan de oorlog in Gaza te beëindigen.’ Ondertekend is er nog niets. Alleen Hamas zou volgens Trump nog akkoord moeten gaan. ‘Alle anderen zijn al akkoord gegaan.’ Dit zou betekenen dat er een einde komt aan ‘jaren, decennia, misschien eeuwen van geweld’, aldus de president. Een raad van vrede zal toezien op de uitvoering van het verdrag en de wederopbouw van Gaza, de voorzitter van die raad wordt ‘op ieders verzoek’ Trump zelf. Een andere naam die hij noemt is die van de voormalige Britse premier Tony Blair, en andere namen zullen de komende dagen volgen. Volgens Trump is geschiedenis geschreven. Hij spreekt over ‘eeuwigdurende vrede’ in het Midden Oosten.
Het plan ademt een heel andere sfeer dan eerdere plannen. Daarin koos Trump nadrukkelijk de kant van Israël, maar ditmaal is de toon wezenlijk anders. Netanyahu lijkt in het gareel te zijn gedwongen.
De oorlog moet volgens het 20 punten tellende plan onmiddellijk ophouden, zodra Hamas en Israël akkoord gaan. Israël mag Gaza niet bezetten of annexeren. Ook de Westelijke Jordaanoever mag niet worden geannexeerd. Hamas zal binnen 72 uur alle 48 resterende gijzelaars – van wie er volgens ‘The Guardian’ minstens 20 nog in leven zijn – overdragen. Daarna zal Israël 260 tot levenslang veroordeelde Palestijnen vrijlaten. Hamas moet de wapens neerleggen en mag daarna geen enkele rol meer vervullen in het toekomstige Gaza. Hamas-leden die de vrede onderschrijven krijgen een vrijgeleide om uit Gaza te vertrekken. Ook het Israëlische leger zal zich gefaseerd terugtrekken. Een eerder plan van Trump dat de totale ontruiming van Gaza inhield waarna Amerika de enclave zou overnemen om er een soort resort van te maken is van tafel. In het nieuwe plan worden de Palestijnen juist aangemoedigd te blijven en moeten Palestijnen die zijn vertrokken het recht krijgen om terug te keren. De druk op Netanyahu was deze keer groter dan ooit. Hij kreeg weinig keus meer. Zonder steun van de VS staat Israël vrijwel alleen, na de politieke tsunami die op het land is neergestreken: landen als Frankrijk, het VK, Canada en Australië voerden de druk op Israël op door in de VN de Palestijnse Staat te erkennen. Ook de Israëlische aanval op Hamas-leiders in Qatar heeft veel kwaad bloed gezet. De VS hebben een grote militaire basis in Qatar en het land speelt een cruciale rol in vredesbesprekingen met Israël en Hamas. De druk heeft geleid tot zeldzame excuses van Israël aan Qatar.
Hamas liet weten dat het formeel nog helemaal geen voorstel had ontvangen. Nu ligt de beslissing bij Hamas. ((VK)
………………………………………………..
Amerikaanse Tomahawks kunnen militaire slagkracht van Kiev fors versterken.
De Amerikaanse regering overweegt de levering van Tomahawks-kruisvluchtwapens aan Kiev. Het wapen kan de oorlog tegen Rusland drastisch veranderen. Oekraïne zou de Russische oorlogsindustrie en krijgsmacht dan keihard kunnen treffen.
Het gebruik van de Tomahawks kan de oorlog tegen Rusland sterk veranderen. De meest geavanceerde versies van het kruisvluchtwapen hebben een bereik van 2.500 kilometer, waarmee militaire doelen diep in Rusland geraakt kunnen worden zoals militaire bases, vliegvelden, munitiedepots en wapenfabrieken die Moskou nu als relatief veilig ziet. De aanvoerlijnen worden langer omdat bijvoorbeeld strategische bommenwerpers verder weg gestationeerd moeten worden. Oekraïne heeft lang gevraagd om langeafstandswapens, maar die werden tot dusver maar mondjesmaat en met zware beperkingen verstrekt. Als Oekraïne deze wapens krijgt wordt een voordeel dat Rusland tot nu toe heeft deels opgeheven. Verschillende versies van de Tomahawk kunnen worden gelanceerd vanaf zee en vanaf de grond en vanuit de lucht. Behalve hun forse bereik hebben Tomahawks nog meer voordelen ten opzichte van de langeafstand drones die Oekraïne steeds vaker gebruikt: kruisvluchtwapens zijn beduidend sneller en nauwkeuriger, dragen een veel zwaardere explosieve lading en zijn uitstekend geëquipeerd tegen allerlei lagen van de luchtverdediging. De meest Oekraiense drones met een maximumbereik van 2.000 kilometer worden onderschept door de uitgebreide luchtverdediging die de Russen rond hun belangrijkste militaire installaties hebben geplaatst.
De Tomahawk is 6 meter lang en weegt 1.500 kilo waarvan 450 kilo aan explosieven en vliegt op een hoogte van zo’n 50 meter richting zijn doel met een maximale snelheid van ongeveer 920 kilometer per uur. Door zijn 5 verschillende navigatiesystemen is het wapen uitermate moeilijk van zijn koers te brengen.
Rusland heeft de Amerikaanse regering gewaarschuwd geen Tomahawks te verkopen aan Oekraïne. Dat zou de VS direct betrokken maken in de oorlog. Moskou zou in dat geval antwoorden met de plaatsing van de hypersonische ballistische Orsjnik-raket nabij het grondgebied van de VS, bijvoorbeeld Venezuela, dreigde de vicevoorzitter van het Defensiecomité van de Doema Alexej Zjoeravlev. (NRC)
……………………………………………………….
Costa: snellere toelating Oekraïne door Hongarije en Slowakije buitenspel te zetten.
Zijn plan stuit op weerstand bij EU-landen waaronder Nederland. Daarom wil de EU-president de regels veranderen.
Hij heeft de Europese regeringsleiders woensdag voorgehouden dat Kiev een duw in de rug nodig heeft. Het land hervormt al ruim anderhalf jaar om aan de EU-eisen te voldoen, maar krijgt niet de erkenning daarvoor. De officiële opening van de onderhandelingen over clusters EU-wetten wordt geblokkeerd door Hongarije en Slowakije die warme banden met Rusland onderhouden.
Deze openingszet vergt unanimiteit. Costa stelt daarom voor de regels te veranderen: tot de start van de onderhandelingen over wetgevende blokken zou voortaan moeten kunnen worden besloten met een gekwalificeerde (ruime) meerderheid in plaats van met unanieme instemming. Op die manier wordt de politieke blokkade van Boedapest en Bratislava omzeild. Het veranderen van die regels vergt evenwel de unanieme steun van de leiders, en die is er vooralsnog niet. Nederland ziet Costa’s pleidooi als bochtjes afsnijden en vreest dat politieke overwegingen straks de overhand krijgen bij uitbreiding van de EU.
Naast Nederland, Hongarije en Slowakije wijzen ook Bulgarije en Cyprus het idee af. Bulgarije heeft problemen met Noord Macedonië en vreest dat deze EU-kandidaat om dezelfde voorkeursbehandeling zal vragen. Voor Cyprus is het schrikbeeld dat Turkije ooit tot de EU zal toetreden. Maar Costa benadrukt dat de EU-landen nog tientallen momenten hebben om toetreding van een kandidaat-land tegen te houden. Zo moet het afsluiten van de onderhandelingen over een cluster EU-wetten – als teken dat de kandidaat op dat punt klaar is – sowieso door alle lidstaten goedgekeurd worden.
Voorstanders van Costa’s idee (de Baltische staten, Polen) menen dat Kiev erkenning moet krijgen voor alle inspanningen om de economie te hervormen en de corruptie te bestrijden. Ook vinden zij het geen pas geven dat de EU nog steeds zegt dat Oekraïne vecht voor onze vrijheid maar ondertussen de deur naar het lidmaatschap dicht houdt. (VK)
………………………………………………………..
Nieuwe shutdown VS is de vierde onder Trump.
In de VS zijn de Republikeinen en Democraten het oneens over de begroting van de federale overheid. Dat leidt tot een sluiting van alle niet-essentiële overheidsdiensten. Het is voor de 22e keer sinds 1976 dat er in de VS een federale shutdown plaatsvindt. Voor president Donald Trump is het de vierde keer dat hij het meemaakt.
In de Senaat zijn 60 stemmen nodig om de overheidsfinanciering goed te keuren, maar de Republikeinen hebben momenteel slechts 53 zetels. De laatste shutdown, eind 2018, ontstond door onenigheid over de financiering van de muur op de grens met Mexico. De Congressional Budget Office verwacht dat door de sluiting van alle niet-essentiële overheidsdiensten 750.000 federale werknemers met verlof gaan. Bij enkele overheidsinstellingen dreigen zelfs diensten te worden geschrapt en kunnen er ontslagen vallen. Eind september 2025 lag de federale schuld van de VS rond de $37.500 miljard. Dat betekent circa een verdubbeling in ruim 10 jaar tijd. Ook relatief ligt de staatsschuld hoog. Volgens de Amerikaanse Treasury kwam die eind 2024 overeen met 123% van het bbp. (FD)
…………………………………………………….
Inflatie loopt weer op door hogere benzineprijzen.
De inflatie is afgelopen maand op jaarbasis naar 3,3% gestegen. Dat blijkt uit de snelle raming van het CBS. In augustus was de inflatie nog 2,8%. De gestegen inflatie komt mede door hogere prijzen van energie en brandstof. De categorie ‘energie inclusief motorbrandstoffen’ is het hardst gestegen van de productgroepen die in de raming zijn geanalyseerd. In augustus was de inflatie van die groep nog 1,6%. Afgelopen maand was het 4%! De stijging van de energiecomponent is opvallend omdat de olieprijzen zijn gedaald. De dollar waarin olie wordt afgerekend is goedkoper geworden en de accijns bleef onveranderd,
De gemiddelde energierekening van huishoudens was in september ook hoger dan vorig jaar, terwijl de gasprijs lager was dan een jaar geleden. Dat komt omdat sommige consumenten begin dit jaar toen de gasprijs relatief hoog was energiecontracten hebben afgesloten voor het hele jaar zegt Rabobank-econoom Igor Dzambo. De RABO-econoom verwacht dat de energiecomponent over een paar maanden de totale inflatie weer iets zal verlagen.
Naast de hogere energieprijzen zijn ook de prijzen van diensten verder gestegen. In september kwam de diensten-inflatie uit op 4,1%. Volgens Dzambo hangt die stijging samen met kostenontwikkelingen die al langere tijd spelen. ‘Lonen in sectoren zoals vervoer, persoonlijke verzorging en recreatie zijn de afgelopen jaren toegenomen en dat zie je nu in de prijzen van diensten terug.’ (VK)
………………………………………………………….
Luister niet naar oude demonstranten.
In tal van landen werd deze weken gedemonstreerd. Maar wat in Marokko en Madagaskar gebeurt is iets anders dan de rellen op het Malieveld, laat Beatrice de Graaf zien.
In het zwart gekleed trokken ze naar de hoofdstad, zwaaiden met vlaggen en zongen het nationale volkslied. Ze werden snel uit elkaar gedreven met traangas, rubberen kogels en erger. 22 demonstranten kwamen om het leven. Dit was niet op het Malieveld, maar in Antananarivo, de hoofdstad van Madagaskar. Daar hielden de zogeheten Gen Z-protesten 3 dagen aan waarna president Rajoelina maandag zei de regering te ontbinden en verkiezingen uit te schrijven.
Waar we hier verbijsterd afwachtten totdat onze ministers eindelijk toegaven dat het protest geen uit de hand gelopen relfeestje was maar een extreemrechtse manifestatie vonden elders ter wereld ook grote protesten plaats. In Marokko, Peru, Nepal, Madagaskar en Kenia, Servië, Sri Lanka en Bangladesh trokken jongeren massaal de straat op.
Niet omdat ze lekker wilden rellen, boos waren op migranten of bang waren voor verlies van hun status en ‘cultuur’. Nee, hun doel was existentieel: ze eisten hun plek op in een land waar corrupte elites de dienst uitmaken en het heersende regime de deuren van beleid en bestuur potdicht houdt voor iedereen die niet lid is van hun clan!
Unicef publiceerde in een rapport over de toename van jongerenprotesten wereldwijd dat het niveau van jongerenprotesten in geen decennia zo hoog is geweest. En dat de demonstrerende jongeren ook echt iets hebben om tegen te weer te lopen: stijgende voedselprijzen, gebrek aan goede banen, toenemende verpaupering in de steden en vooral ook een toenemende frustratie over de falende slagkracht van hun regimes. Maar niet alleen in autoritair geregeerde landen zijn jongeren het zat dat hun regeringen niet leveren. De Open Society Barometer concludeerde op basis van onderzoek in 30 landen dat nog maar 57% van de 18- tot 35-jarigen de voorkeur gaf aan de democratie boven andere regeringsvormen (voor mensen boven 55 was dat 71%). Want die democratische systemen leveren immers niet meer wat de nieuwe generatie wil en nodig heeft: ze schieten tekort op het gebied van werk en economie, gelijkheid en participatie, klimaat en duurzaamheid en ja, ook op het vlak van internationaal recht (Israël, Gaza,) is de internationale orde allang piepend en krakend tot stilstand gekomen.
Het zijn natuurlijk bij uitstek jongeren die protesteren omdat hun toekomst voor hun ogen wordt weggekaapt, bedorven en onleefbaar gemaakt door de heersende klasse. En het zijn de oude gardes die in plaats van te hervormen en vernieuwen zich vastklampen aan verworvenheden en eigen zekerheden.
Dat is van alle tijden. Zie de grote demonstraties tegen atoombewapening in 1981 en 1983, of de krakersrellen in 1980 en de Nieuwmarktrellen van 1975. Daar ging het niet over extra geld voor Oekraïne of bouw van meer woningen voor starters. Het ging over voorkomen van een atoomoorlog, over de afbreuk van een buurt voor de metro in een situatie waarin er amper huurwoningen waren voor de nieuwe generatie (de boomers van nu).
In de jaren zestig, zeventig en tachtig luisterden ze (of werden ze gedwongen te luisteren): Daardoor leverden de protesten echt wat op: inspraak, nieuwe partijen en vrouwenrechten om maar iets te noemen. Nu ligt dat anders. De regering luistert wel maar naar de verkeerde groepen. Bij de Malieveldrellen gaat het om mensen die gemiddeld veel ouder zijn, vergelijkbaar met protesten tegen AZC’s in Duitsland, Engeland en Frankrijk of tegen coronamaatregelen. Het zijn protesten waarbij meer ouderen dan jongeren meedoen.
Joel uit de Bijbel wist het al: de ouderen zullen dromen dromen. Je kunt zeggen: ze kijken terug. De protesten zijn niet gericht op vooruitgang en meer inspraak maar op het verdedigen van de eigen verworvenheden tegen nieuwkomers en vermeende indringers. De proteststem van deze veelal oudere demonstranten (en laat u zich niet verblinden door een aantal zichtbare jongeren, de cijfers laten zien dat de Malievelddemonstranten helemaal niet zo jong waren) wordt gemotiveerd door een conservatieve achterwaartse verdediging van hun eigen ‘Besitzstand’. Dat mensen van kleur zich daardoor bedreigd voelen doet er niet toe. Als hun waarden, veiligheid en tradities maar bovenaan staan, aldus de website van Els Rechts, de organisator van de Malievelddemonstratie.
Maar de geschiedenis leert dat onze democratische samenlevingen bevochten en gevormd zijn door jonge demonstranten. Vóórdat die zich van de democratie afkeren is het zaak naar hen te luisteren. Je oren laten hangen en begrip uitspreken voor de frustraties van een handjevol oude demonstranten (die misschien wel de echte minderheid vormen) is zwemmen tegen de stroom van de tijd in. De vraag is simpel: luisteren we naar de oude demonstranten en hun angstdromen of naar de jonge met hun visioenen. (Beatrice de Graaf, hoogleraar geschiedenis, in de NRC)
