Nieuwsoverzicht van ma 6 oktober 2025 t/m zo 12 oktober 2025

Populistische miljardair Babis boekt grote verkiezingswinst in Tsjechië.
De eurosceptische oppositiepartij ANO heeft de Tsjechische verkiezingen gewonnen. Maar hij heeft geen absolute meerderheid, waarmee radicale coalitiepartners in het vizier komen.
Tsjechië wacht mogelijk dus een lastige formatie. Babis was evengoed in een jubelstemming en hief triomfantelijk zijn handen in de lucht toe hij arriveerde bij het hoofdkwartier van zijn partij. De populistische oud-premier ruikt opnieuw de macht. Hij sprak van ‘het hoogtepunt van zijn politieke carrière’. Babis voerde campagne met beloftes als lagere belastingen, de Europese Green Deal tegenhouden, migratie inperken en het staken van militaire steun aan Oekraïne. Zo vindt hij dat Tsjechië moet stoppen met leiding geven aan het zogenoemde munitie initiatief dat sinds 2024 bijna 3 miljoen granaten aan Oekraïne leverde. ANO kreeg bijna 35% van de stemmen. Spolu, een verbond van 3 partijen en de grootste coalitiepartner binnen de huidige regering, haalt ruim 23% van de stemmen. Daarna volgt regeringspartij Stan en de Piraten (11 en 9%) alsook de radicaal rechte partijen SPD (8) en Motoristen voor Zichzelf (7). De opkomst was met bijna 69% het hoogst sinds 1998.
In Brussel bestaan zorgen dat Tsjechië, afgelopen jaren pro-EU en pro-Oekraïne, zich ontpopt tot een nieuwe Centraal Europese dwarsligger. Babis zit bijvoorbeeld in dezelfde fractie van het Europees parlement als Orban. De regeringspartijen sloten een samenwerking met ANO of andere partijen buiten de huidige coalitie uit.
Afgelopen weken zei Babis herhaaldelijk dat hij niet pro-Russisch is. Voor Oekraïne toonde hij eerder desinteresse dan vijandigheid. Kernpunt van zijn campagne was de belofte van een regering die zich allereerst bekommert om het welzijn van de Tsjechen. De vorige regering was impopulair door een opeenstapeling van crises sinds de invasie van Oekraïne: hoge energieprijzen, inflatie en afgenomen koopkracht. Ook verhoogde ze de belastingen. (VK)
………………………………………………….

Jongeren en lage inkomens zijn veel kwijt aan wonen.
Gemiddeld zijn Nederlanders bijna een kwart van hun inkomen kwijt aan woonlasten. Dat is meer dan het Europees gemiddelde. De verschillen tussen leeftijdscategorieën, inkomensgroepen en soorten woningen zijn groot, blijkt uit onderzoek van Ipsos. Jongeren betalen relatief meer dan ouderen. Dat geldt ook voor lage inkomens en huurders.
Nederlanders zijn gemiddeld 23% van hun besteedbaar inkomen kwijt aan woonlasten. In de EU is dat gemiddeld 19%, zo blijkt uit cijfers van Eurostat. In Griekenland nemen de woonlasten met 36% de grootste hap uit het inkomen.
Uit het onderzoek van Ipsos blijkt dat jongeren veel duurder uit zijn dan ouderen. Bijna een derde van de jongeren tussen 18 en 34 jaar besteedt meer dan 30% van het netto-inkomen aan woonlasten. Onder 65-plussers betaalt slechts 12% zo veel aan wonen.
Ook bij inkomensgroepen zijn de verschillen groot. Bij ruim 40% van de huishoudens met een laag inkomen liggen de woonlasten op meer dan 30%. Bij hoge inkomens is dat slechts 10%. Bezitters van een koophuis zijn relatief veel minder kwijt aan wonen dan huurders. (FD)
…………………………………………………………

Franse premier stapt op, mogelijk nieuwe verkiezingen.
Macron moet na het ontslag van Lecornu voor de 5e keer op zoek naar een premier. Nieuwe parlementsverkiezingen lijken onvermijdelijk.
De nog geen maand geleden aangestelde  Lecornu heeft nu al weer zijn ontslag aangeboden. Macron heeft het ontslag geaccepteerd en moet voor de 5e keer in 2 jaar op zoek naar een nieuwe premier.
Met het vertrek van Macron-vertrouweling Lecornu verdiept de Franse politieke crisis zich verder. In het parlement is nog altijd geen meerderheid voor een staatsbegroting voor 2026. Het was Lecornu ’s taak om die meerderheid te vinden. Daar is hij niet in geslaagd. Hij gaat de geschiedenis in als de korst zittende premier van de in 1958 begonnen Vijfde Republiek.
In zijn afscheidstoespraak benadrukt Lecornu dat hij de laatste weken weinig in de openbaarheid is getreden om achter de schermen vrijuit te kunnen spreken met oppositiepartijen, werkgevers en werknemers. In die ontmoetingen was, volgens hem, vooral op sociaaleconomische onderwerpen ‘veel bereikt’.
De gesprekken leidden er in ieder geval toe dat Lecornu beloofde dat het omstreden grondwetsartikel 49.3, dat de regering de mogelijkheid geeft wetten zoals de begroting zonder stemming in het parlement door te drukken niet meer ingezet zou worden. Daarmee kon hij en passant de verantwoordelijkheid voor de begrotingscrisis bij de Franse 2e Kamer leggen.
Maar de politieke fracties waren vooral bezig voor te sorteren op de presidentsverkiezingen in 2027. Tot een akkoord waarin gezonde overheidsfinanciën voorrang kregen, waren ze in ieder geval niet bereid, zei Lecornu.
Lecornu presenteerde ook zijn ministersploeg maar die leidde direct tot felle kritiek, vooral van de rechtse partij Les Républicains, tot nu toe steunpilaar van de regeringen van Macron. De kritiek richtte zich in het bijzonder op ‘Le Maire’ die verantwoordelijk werd gehouden voor de wankele overheidsfinanciën. De Franse staatsschuld ligt inmiddels op 116% van het bruto binnenlands product.
Uiterst links en uiterst rechts willen dat Macron het parlement ontbindt om de kiezers te vragen om een meer werkbare samenstelling van het parlement. Totnutoe heeft Macron dat geweigerd omdat bij een grote overwinning van de radicaal-rechtse Rassemblement National hij de controle en daarmee de invloed op het beleid kwijtraakt. Maar hij heeft inmiddels weinig andere opties meer over. (NRC)
……………………………………………………..
 
Particulieren doen huurwoning in de verkoop.
Vanwege overheidsmaatregelen doen particuliere eigenaren huurwoningen in de verkoop. Zij verkochten volgens het CBS vorig jaar ruim 22.000 woningen. In totaal hebben particulieren nog 529.000 huurwoningen in bezit, ruim 6% van de woningvoorraad. In de grote steden hebben zij een veel groter aandeel.
Woningverhuur is door fiscale aanpassingen en strengere huurregels nu minder aantrekkelijk. Daarom verkopen particulieren sinds 2023 meer huurwoningen dan dat zij aankopen. Ruim 6% van de Nederlandse woningen is een huurwoning van een particuliere eigenaar. De meerderheid van de particuliere huiseigenaren heeft een of twee woningen in de verhuur. Er zijn ook woningeigenaren met een veel grotere portefeuille. Zo zijn  er 300 eigenaren die ieder 50 of meer huurwoningen in hun bezit hebben. In de grote steden hebben particuliere verhuurders een groter aandeel in de woningmarkt. In Groningen is zelfs 16% van alle huizen een huurwoning in particuliere handen. Ook in Zuid Limburg is hun aandeel relatief groot. (FD)
……………………………………………

Voor eerst meer stroom opgewekt uit zon en wind dan uit kolen.
China is koploper in zonne-energie! 
De wereldwijde vraag naar elektriciteit naar elektriciteit blijft groeien, maar het aantal zonne- en windparken groeit sneller. Het eerste halfjaar van 2025 leverden zon en wind zelfs voor het eerst meer stroom op dan kolencentrales, blijkt uit een rapport van de in Londen gevestigde denktank Ember over de veranderingen in de wereldwijde elektriciteitsopwekking. Er werden data uit 88 landen, samen goed voor 90% van het totale stroomgebruik in de wereld, geanalyseerd.
In vergelijking tot vorig jaar is het aandeel zonne-energie enorm toegenomen en dat is vooral te danken aan China.
Gedreven door elektrificatie van bijvoorbeeld auto’s en industrieën, digitalisering, en een flinke toename van airco’s nam de wereldwijde vraag naar stroom in het afgelopen jaar met 2,6% toe. Maar de ontwikkeling in groene energie kon dat bijbenen. De wereld wekt bijna een derde meer stroom op uit zonne-energie dan vorig jaar, een recordgroei. Ook windenergie nam met bijna 8% toe. Daarmee groeide het aandeel van hernieuwbare elektriciteit naar 34,3% van het wereldwijde stroomgebruik, terwijl het aandeel kolen daalde naar 31,3%. Het gevolg is dat er ondanks de toename in stroomgebruik een kleine afname in CO2 plaatsvond.
Een cruciale kentering, zegt Ember!  Dat dit niet zomaar een momentopname is bevestigt Heleen de Coninck, hoogleraar innovatie en klimaat aan de TU-Eindhoven. ‘Deze kentering zat er een tijdje aan te komen, omdat de groei in elektriciteitsopwekking de afgelopen jaren vooral uit hernieuwbare energie is gekomen. Dit rapport bevestigt dat we het Tipping Point in de elektriciteits-transitie voorbij zijn’. Die ontwikkeling staat haaks op de verminderde politieke interesse in klimaatverandering. Op de klimaattop maakte men geen afspraken over vermindering van fossiele brandstoffen. Trump noemde op de algemene vergadering van de VN hernieuwbare energie ‘een grap’.
In Europa en de VS nam de opwekking van stroom uit steenkool en gas het afgelopen jaar toe maar China en India lieten juist een afname van fossiele opwekking zien. China, de grootste uitstoter ter wereld, is koploper in zonne-energie en verantwoordelijk voor de helft van de wereldwijde groei aan stroom uit zonneparken. Veel landen volgen China. Zeker 29 landen halen nu 10% van hun stroom uit zonne-energie vergeleken met 22 landen vorig jaar en slechts 11 landen in 2021.
‘Heel cool om te zien dat de rest van de wereld gewoon doorgaat. De VS blijken toch niet bepalend’, aldus de Coninck. (VK)
………………………………………..

Financiële positie ziekenhuizen onder druk.
De groeiende loonverplichtingen trekken een zware wissel op de financiële positie van de Nederlandse ziekenhuizen. Dat is een volgend hoofdpijndossier voor ziekenhuisbestuurders, blijkt uit een jaarlijks rapport van accountantsorganisatie BDO.
De toenemende loonverplichtingen worden veroorzaakt door de grote hoeveelheid speciale cao-afspraken. De zorgsector kent veel extra personeelsregelingen zoals het Persoonlijk Levensfase Budget waaruit medewerkers uren kunnen opnemen, bijvoorbeeld voor opleidingen. Maar het jaarlijks opnemen van die uren is niet verplicht waardoor een stuwmeer van vrije uren ontstaat. Die loonverplichting moet op de balans van het ziekenhuis jaarlijks worden geïndexeerd. Die verplichtingenpot staat nu als een verplichting van €2,7 miljard op de balans zegt Mike Tagage van BDO. ‘We zien nu dat het PLB is verworden tot een spaarpot voor als je uit dienst gaat of met pensioen. Dat is niet in de geest van de regelingen’. De onderzoekers adviseren dan ook om te ‘stoppen met allerlei potjes’ zodat de ziekenhuizen niet ‘een soort levensverzekeraar’ worden. We hebben zorgen als we onder de motorkap kijken, zegt Tagage. Het verouderde vastgoed is ook een fors probleem. Dat treft 39 van de 59 algemene ziekenhuizen waarvan 30% zelfs niet voldoet aan de ebitda-norm van banken. Dat bemoeilijkt financiering.
Het beeld bij de academische ziekenhuizen stemt de onderzoekers niet veel vrolijker. Het gemiddelde operationele resultaat daalde met 1% naar 6,3%.Dat is een trendbreuk: de ebitda van de umc’s steeg sinds 2020 jaarlijks. De personeelskosten stegen met 8,3% vooral door cao-ontwikkelingen. Andere politieke prioriteiten zoals defensie, zullen het zorgbudget nog meer onder druk zetten zo voorzien de onderzoekers. Zij adviseren daarom dat Den Haf scherpere keuzes maakt over de verzekerde zorg in het basispakket. (FD)
…………………………………………………

15 miljoen jonge tieners vapen, WHO ziet nieuwe ‘golf van verslaving’.
De populariteit van de e-sigaret onder jongeren leidt tot een ‘nieuwe golf van nicotineverslaving’, waarschuwt de WHO. Wereldwijd vapen minstens 15 miljoen jongeren tussen de 13 en 15 jaar, schrijft de WHO. Met name in delen van Europa en Azië is de vape populair onder jongeren. Zorgwekkend vindt de WHO want e-sigaretten bevatten geen tabak, maar wel nicotine en andere schadelijke stoffen.
Ze zouden bovendien een makkelijk opstapje zijn naar het roken van ‘echte’ tabak, waarschuwen experts. De kans dat jongeren gaan vapen is 9 keer zo groot dan bij volwassenen, volgens het onderzoek.
Polen kent het hoogste percentage jonge tieners dat e-sigaretten rookt. Een kwart van de jongeren daar gebruikte in het jaar voorafgaand aan het onderzoek een vape. In Hongarije en Tsjechië vapet bijna een kwart en in Nederland is dat 17%, goed voor een15e plek op de lijst met 82 onderzochte landen.  Als het gaat om inwoners van 15 jaar en ouder scoort Servië het hoogst, met ruim 18%. Nederland zit met 3,9% van de bevolking iets boven het gemiddelde van bijna 3,7% in 85 onderzochte landen.
Het wereldwijde tabaksgebruik neemt al jaren af met name door steeds strengere regelgeving, schrijft de WHO. In 2000 gebruikte een derde van de wereldbevolking van 15 jaar en ouder tabak, nu is nog maar een vijfde. 
 De WHO ziet dat de tabaksindustrie overstapt naar producten zoals vapes om de gedaalde verkoop van sigaretten en andere tabak te compenseren. (VK)
………………………………………………………….

Nu oude getrouwen Macron fileren lijkt zijn einde dichterbij dan ooit.
Sinds de verkiezingen van 2024 krijgen zijn premiers amper iets voor elkaar. Toch weigert de president het roer om te gooien.
Al jaren krijgt Macron het vuur aan de schenen gelegd door de oppositie, vakbonden en denkers. Die stellen dat hij ondemocratisch regeert, machtsbelust is, te weinig bekend met de zorgen van de Fransen, losgezongen van de realiteit is en dat hij daardoor verkeerde inschattingen maakt. Maar nu zijn 5e premier in 3 jaar tijd, Sébastien Lecornu, is afgetreden en het land weer in een politieke impasse is beland keren ook zijn naasten hem de rug toe. Dan weet je dat je het te bont hebt gemaakt.
Oud-premier Attal, die de touwtjes van Macron in aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2027 lijkt te gaan overnemen haalde maandag ongekend fel uit naar zijn leermeester. Hij zei de beslissingen van zijn leermeester niet meer te begrijpen. Hij zei ook dat Macron vooral poogt ‘de controle te behouden’. Ook ex-premier Philippe was kritischer dan ooit. Hij riep Macron op vervroegde presidentsverkiezingen uit te schrijven om ‘op ordelijke en waardige wijze uit deze politieke crisis te komen die het land schaadt’. Wie die uitspraak wil begrijpen moet terug naar vorige maand. Macron benoemde Lecornu, een overtuigd Macronist, als premier nadat zijn voorganger Bayrou een vertrouwensstemming verloor. Die keuze was te verwachten omdat de twee al jaren samenwerken maar het was verrassend dat Macron na het onsuccesvolle premierschap van Bayrou opnieuw iemand uit eigen kring benoemde.
De radicaal-rechtse partij RN schreef: ‘Waanzin is steeds hetzelfde doen en toch een ander resultaat verwachten’ – een citaat van Albert Einstein. Want Bayrou en zijn rechtse voorganger Barnier sneuvelden na enkele maanden in ongeveer dezelfde context waarin Lecornu terechtkwam. Het parlement is namelijk extreem verdeeld na Makrons besluit vorig jaar om onverwacht parlementsverkiezingen uit te schrijven. En Barnier en Bayrou slaagden er niet in een brede coalitie te vormen met linkse, centrum- en rechtse ministers. Dus gingen beiden met minderheidsregeringen van Macronisten en Les Républicains regeren en struikelden over de bezuinigingen. Lecornu ging nu diezelfde weg.
De kans is nu groot dat Macron opnieuw parlementsverkiezingen zal uitschrijven, hij kan ook luisteren naar zijn voormalige politieke partner Philippe en opstappen. Dat lijkt onwaarschijnlijk: de president heeft altijd gezegd zijn termijn tot 2027 te willen afmaken. Maar de situatie waarin hij verkeert is ongekend. En het zou niet voor het eerst zijn dat Macron verrast. (NRC)
………………………………………………………….

PVV-achterban blijft Wilders ook zonder kans op regeren trouw.
Voor de PVV-kiezer is er ook deze campagne geen twijfel mogelijk: opnieuw staat migratie met stip op één als reden om op Wilders te stemmen. Dat hij door veel partijen is uitgesloten van regeringsdeelname speelt nauwelijks een rol.
Het is een van de grote vragen die concurrerende partijen bezighouden: hoe kan het dat de PVV zo stabiel blijft in de peilingen terwijl Wilders zelf de stekker uit ‘zijn’ kabinet trok? Doorgaans breken kiezers immers met partijen die een kabinet laten vallen.
Maar terwijl coalitiegenoten als VVD en NSC een flinke uittocht vrezen, houdt de PVV van de huidige 37 Kamerzetels er in de peilingen minimaal rond de 30 over. Over de reden is de PVV-kiezer duidelijk volgens Ipsos: migratie.
Kiezers die op de PVV stemmen vonden immigratie en asiel al in 2021 en 2023 voor respectievelijk 79 en 77% het belangrijkste. Dat is nu 90%. Inmiddels overschaduwt dit thema alles. Andere onderwerpen waarop de PVV zich profileerde zoals gezondheidszorg, armoede en kritiek op de EU zijn voor de kiezers op de achtergrond geraakt. Zorg was voor de PVV-kiezer voor 37% belangrijk, nu is dat nog slechts 13% het geval. Alleen veiligheid en wonen wegen voor de PVV’ers ook zwaar. Maar omdat die door Wilders steevast in direct verband wordt gebracht met migratie gaat het indirect toch over ‘hetzelfde stemmotief’.
Wilders’ succes werd ook steevast verbonden met de manier waarop partijen als de VVD de deur hadden opengezet naar samenwerking met de PVV. Nu de VVD die deur weer heeft gesloten is de kans op regeringsdeelname voor Wilders gering maar dat is voor de kiezers geen reden om hem de rug toe te keren. Voor slechts 11% weegt de kans om te regeren mee in hun overweging terwijl dat bij de achterbannen van CDA,  GroenLinks-PvdA en VVD voor bijna de helft van de kiezers geldt.
Dat andere partijen Wilders uitsluiten heeft hem kiezers gekost maar levert hem ook weer nieuwe proteststemmen op. Dat hij het kabinet heeft opgeblazen heeft nauwelijks effect. Veel belangrijker vinden aanhangers het dat de partij ‘opkomt voor mensen zoals ik’.
In de jongste peilingen van Ipsos is het beeld dan ook nagenoeg hetzelfde gebleven: de PVV leidt met 31 zetels op afstand gevolgd door het CDA en GroenLinks-PvdA met respectievelijk 24 en 22 zetels. (VK)
……………………………………………………………

Een op de tien werkt 45 uur per week of langer.
In het 2e kwartaal van 2025 maakte een op de tien Nederlandse werknemers lange werkweken. Volgens cijfers van het Europees statistisch bureau Eurostat werkte 10% van de werknemers 45 uur per week of langer. Dit is overigens relatief laag vergeleken met elders in Europa. Naast de hoofdbanen zijn ook de bijbanen meegerekend.
Er zijn grote verschillen tussen EU-landen. Het hoogste aandeel van langwerkers komt voor in Griekenland (20,9% gevolgd door Cyprus (16,6%) en Portugal (14,2%. De laagste percentages hebben Bulgarije (2,5%) , Letland (4.1%) en Roemenië (5.9%).
Het aandeel langwerkers daalde overigens in de afgelopen 5 jaar. In Nederland was de afname zelfs iets hoger dan elders in Europa. De grootste dalingen waren te vinden in Servië, Bulgarije en Ierland. In Noorwegen en Kroatië nam hun aandeel juist iets toe. Ruim 4 op de 10 werknemers in Nederland heeft een deeltijdbaan van minder dan 30 uur per week. Dat is het hoogste aandeel in Europa, waar het gemiddelde 27% is. Noorwegen, Oostenrijk en IJsland hebben ook veel deeltijdwerkers, Bulgarije en Roemenië het minste aantal. (FD)
……………………………………………………………

Het Trump-plan voor Gaza.
 + Onmiddellijke wapenstilstand
   Om veilige uitvoering van afspraken mogelijk te maken.
+ Vrijlating van alle gijzelaars (levenden en lichamen)
    Volgens een vastgelegde uitwisselingsformule binnen 72 uur.
    In ruil voor ongeveer 2.000 Palestijnse gevangenen.
+ Gefaseerde Israëlische terugtrekking uit Gaza
    Volgens tijdschema en kaart die in het plan zijn opgenomen.
+ Demilitarisering/ontwapening van Hamas als einddoel
+ Internationale toezichtstructuur (Board of Peace)
   Onder leiding van Trump om het overgangsproces en financiering te begeleiden.
    Dit punt is door Hamas afgewezen.
+ Overdracht van het bestuur aan een Palestijns technocratisch comité
    Dit comité moet berusten op nationale consensus met Arabisch/Islamitische steun.
+ Mogelijke internationale/peacekeeping aanwezigheid in Gaza
    Uitwerking en mandaat moeten nader worden verduidelijkt.
+ Humanitaire corridor en opschaling hulp
    Als onderdeel van de eerste fase.
+ Pad naar politieke gesprekken over Gaza’s toekomst
    Binnen een Palestijns nationaal kader (koppeling aan hervorming Palestijns Autoriteit).
+ Wapenscenario.
    Overdracht van zogenoemde offensieve wapens aan Egypte onder VN-toezicht.